Tiểu luận Phép biện chứng duy tâm của Hêghen – Những giá trị và hạn chế

Bài viết chia sẻ Tiểu luận Phép biện chứng duy tâm của Hêghen – Những giá trị và hạn chế đến các bạn sinh viên tham khảo. Và còn rất nhiều đề tài tiểu luận khác được Luận văn 3C cập nhập hàng ngày đến các bạn sinh viên, nếu như các bạn muốn tham khảo nhiều bài viết hơn nữa thì tham khảo tại trang website của Luận văn 3C nhé.

Ngoài ra, các bạn có gặp khó khăn trong việc làm bài tiểu luận môn học, hay tiểu luận tốt nghiệp thì liên hệ với Luận văn 3C để được hỗ trợ viết bài. 

=>Dịch vụ viết tiểu luận thuê

LỜI MỞ ĐẦU

Khi tìm hiểu nền triết học cổ điển Đức cuối thế kỷ XVIII đầu thế kỷ XIX có một tên tuổi mà ta không thể không nhắc đó chính là Hêghen – nhà triết học lớn nhất thời bấy giờ. Với tri thức bách khoa, kiến thức uyên bác và thiên tài của mình, ông đã xây dựng một hệ thống triết học tương đối hoàn chỉnh. Học thuyết của ông khép lại một giai đoạn phát triển triết học đầy sôi động, đồng thời mở ra một giai đoạn cách mạng mới trong lịch sử triết học – giai đoạn gắn tư tưởng triết học với thực tiễn cách mạng.

Xét một cách thật chặt chẽ thì học thuyết Hêgen hiện nay không phải là một trào lưu tư tưởng triết học đáng kể. Mặc dù vậy, sự quan tâm tới triết học Hêgen đặc biệt là số lượng các công trình nghiên cứu về tư tưởng triết học của ông không những không hề giảm bớt mà trái lại còn tăng lên liên tục. Hơn thế nữa, có một điều khá đặc biệt là các nhà nghiên cứu về di sản triết học của Hêgen thường lại không phải là những người theo trường phái Hêgen. Một điều nổi bật khác ở đây là cả các nhà duy tâm lẫn các nhà duy vật, cả những người bảo vệ chủ nghĩa duy lý lẫn những người ủng hộ chủ nghĩa phi duy lý đều tích cực nghiên cứu triết học Hêgen. Trong số các nhà triết học duy tâm lý giải triết học Hêgen và cố gắng đồng hoá các tư tưởng của ông thì chúng ta lại bắt gặp những người cố gắng bảo vệ các khuynh hướng triết học hết sức xa lạ với học thuyết Hêgen chẳng hạn chủ nghĩa hiện sinh, chủ nghĩa nhân cách triết học phân tích thần học biện chứng…

Vậy thì điều gì ở trong học thuyết Hêgen đã và đang có sức cuốn hút các nhà tư tưởng vốn theo đuổi những định hướng triết học rất khác nhau đó đến như vậy? Chính vì thếđđể trả lời cho câu hỏi đó em đã chọn đề tài tìm hiểu: Phép biện chứng
duy tâm của Hêghen – Những giá trị và hạn chế ”.

I. TRIẾTHỌC HÊGH EN:

Hêghen (Friedrich Hégel, 1770 -1831) sinh ra trong một gia đình quan chức cao cấp ở thành phố Stuttgart. Do chịu ảnh hưởng bởi Senlinh mà Hêghen say sưa nghiên cứu triết học và ông đã trở thành nhà triết học – bác học vĩ đại nhất, người hoàn chỉnh nền triết học duy tâm biện chứng cổ điển Đức, bậc tiền bối của triết học Mác. Hêghen đã để lại cho nhân loại một di sản triết học đồ sộ và rất có giá trị. Các tác phẩm chính của ông là Hiện tượng luận tinh thần, Bách khoa toàn thư các khoa học triết học…(Phép biện chứng duy tâm của Hêghen – Những giá trị và hạn chế)

1. “Hiện tượng luận tinh thần” – Định hướng triết học Hêghen:

Với tác phẩm này, Hêghen đã thật sự thoát ra khỏi sự ràng buộc bởi tư tưởng Senlinh để xây dựng một hệ thống triết học của riêng mình. Hệ thống triết học mới của ông dựa trên bốn luận điểm nền tảng sau đây:

Một là, thừa nhận tồn tại ý niệm tuyệt đối. Theo Hêghen, ý niệm tuyệt đối chứ không phải cái tuyệt đối (Senlinh) là nền tảng của hiện thực. Ý niệm tuyệt đối là sự hợp nhất giữa thực thể – giới tự nhiên (Xpinôda) và cái tôi tuyệt đối (Phíchtơ), là sự đồng nhất giữa tư duy và tồn tại, giữa tinh thần và vật chất, là đấng tối cao sáng tạo ra giới tự nhiên, con người và lịch sử nhân loại. Con người chỉ là một sản phẩm của quá trình vận động phát triển tự thân của ý niệm tuyệt đối. Hoạt động nhận thức và cải tạo thế giới của con người, tức lịch sử nhân loại chỉ là giai đoạn phát triển cao của ý niệm tuyệt đối, là công cụ để nó nhận thức chính bản thân mình và quay trở về với chính mình. Theo Hêghen, tư duy lôgích chứ không phải trực giác nghệ thuật (Senlinh) là hình thức thể hiện cao nhất của ý niệm tuyệt đối.

Hai là, thừa nhận sự phát triển của ý niệm tuyệt đối. Sự phát triển được Hêghen hiểu như một chuỗi các hành động phủ định biện chứng. Trong đó, cái mới liên tục thay thế cái cũ, nhưng đồng thời kế thừa những yếu tố hợp lý của cái cũ. Quá trình phát triển của ý niệm tuyệt đối diễn ra theo tam đoạn thức “chính đề – phản đề – hợp đề”. Đó cũng là quá trình phát sinh và giải quyết mâu thuẫn giữa cái vật chất và cái tinh thần, giữa khách thể và chủ thể… trong bản thân ý niệm tuyệt đối.

Ba là, thừa nhận ý thức con người là sản phẩm của lịch sử. Hêghen coi lịch sử là hiện thân của ý niệm tuyệt đối, là đỉnh cao của sự phát triển ý niệm tuyệt đối trên trần gian. Lịch sử nhân loại có được nhờ vào hoạt động có ý thức của những cá nhân cụ thể, nhưng nó lại là nền tảng quy định ý thức của mỗi cá nhân. Ý thức cá nhân chỉ là sự khái quát, sự “đi tắt” toàn bộ lịch sử mà ý thức nhân loại đã trải qua. Ý thức nhân loại là sự tái hiện lại toàn bộ tiến trình của lịch sử nhân loại, là sản phẩm của lịch sử, là hiện thân của ý niệm tuyệt đối.

Bốn là, triết học là học thuyết về ý niệm tuyệt đối. Hêghen thừa nhận có ba hình thức thể hiện ý niệm tuyệt đối trên trần gian là nghệ thuật, tôn giáo và triết học. Trong đó, triết học là hình thức thể hiện cao nhất, trọn vẹn và đầy đủ nhất ý niệm tuyệt đối. Theo Hêghen, triết học là khoa học của mọi khoa học, là khoa học vạn năng đóng vai trò nền tảng cho toàn bộ thế giới quan và tư tưởng con người. Nhưng mỗi thời đại lại có một học thuyết triết học của riêng mình. Học thuyết này là tinh hoa tinh thần của thời đại đó – thời đại được thể hiện dưới dạng tư tưởng. Mỗi hệ thống triết học của một thời đại nào đó đều là sự chắt lọc, kết tinh, khái quát lại toàn bộ lịch sử tư tưởng trước đó, đặc biệt là tư tưởng triết học. Triết học và lịch sử triết học thống nhất với nhau như là sự thống nhất giữa cái lôgích và cái lịch sử; vì vậy, triết học phải bao trùm toàn bộ lịch sử phát triển của ý niệm tuyệt đối. Theo quan điểm này thì triết học Hêghen, khoa học về ý niệm tuyệt đối, được chia thành ba bộ phận là khoa học lôgích, triết học tự nhiên, triết học tinh thần; ứng với ba giai đoạn phát triển của ý niệm tuyệt đối là ý niệm tuyệt đối trong chính nó, ý niệm tuyệt đối trong sự tồn tại khác của nó (tự tha hóa), ý niệm tuyệt đối khắc phục sự tự tha hóa quay về với nó.

Như vậy, trong “Hiện tượng luận tinh thần”, Hêghen đã thoát ra khỏi hệ thống triết học Senlinh và định hướng cho một hệ thống triết học mới của riêng mình. Hệ thống triết học mới này được ông trình bày chi tiết trong bộ “Bách khoa toàn thư các khoa học triết học” bao gồm ba quyển là Khoa học lôgích, Triết học tự nhiên và Triết học tinh thần. (Phép biện chứng duy tâm của Hêghen – Những giá trị và hạn chế)

2. “Bách khoa toàn thư các khoa học triết học”- Hệ thống triết học Hêghen:

a. “Khoa học lôgích” – nghiên cứu ý niệm tuyệt đối trong giai đoạn sơ khai (trong chính nó):

Là tác phẩm quan trọng nhất của hệ thống triết học Hêghen, “Khoa học lôgích” nghiên cứu ý niệm tuyệt đối ở giai đoạn sơ khai, nhưng lại là xuất phát điểm của hệ thống. Khi vạch ra những hạn chế của lôgích học cũ là: chỉ nghiên cứu tư duy chủ quan trong phạm vi ý thức cá nhân mà không chỉ ra được ranh giới giữa lôgích học với các ngành khoa học khác cùng nghiên cứu tư duy, chỉ dựa trên những phạm trù bất động, tách rời hình thức ra khỏi nội dung của nó… Hêghen khởi thảo một lôgích học mới giúp vạch ra bản chất đích thực của tư duy và đóng vai trò như một phương pháp luận triết học làm cơ sở cho mọi khoa học. (Phép biện chứng duy tâm của Hêghen – Những giá trị và hạn chế)

Lôgích học là gì?

Hêghen coi lôgích học là khoa học về những phạm trù và quy luật của tư duy, nhưng tư duy mà lôgích học nghiên cứu là tư duy thuần túy, tức ý niệm tuyệt đối trong chính nó hay Thượng đế. Theo Hêghen, lôgích học giúp thể hiện Thượng đế trong bản chất vĩnh hằng của Ngài trước khi sáng tạo ra giới tự nhiên và các tinh thần hữu hạn khác, trong đó có tư duy con người. Tư duy con người chỉ là một giai đoạn phát triển cao của ý niệm tuyệt đối, qua đó ý niệm tuyệt đối có khả năng ý thức được bản thân mình. Khi xác định bản tính khách quan như thế của tư duy, Hêghen coi giới tự nhiên chỉ là tư duy khách quan vô thức, tư duy thể hiện dưới dạng các sự vật, để phân biệt với tư duy con người là tư duy khách quan có ý thức.
Tóm lại, theo Hêghen, trong tư duy mọi cái đối lập (vật chất – tinh thần, khách thể – chủ thể, tư tưởng – hiện thực…) đều thống nhất. Lôgích học nghiên cứu tư duy như thế phải là một hệ thống siêu hình học. Lôgích học – Siêu hình học của Hêghen được xây dựng dựa trên luận điểm Cái gì hợp lý thì hiện thực và cái gì hiện thực thì hợp lý.

Trên bình diện triết học, luận điểm này tiếp tục khẳng định sự tồn tại ý niệm tuyệt đối, khẳng định các phạm trù lôgích không chỉ là hình thức chủ quan mà còn thể hiện cả bản chất, nội dung khách quan và triết lý không phải là điều hoang tưởng. Đồng thời, nó cũng khẳng định sự thống nhất giữa tư tưởng và hiện thực, tư duy và tồn tại… là một quá trình phát triển biện chứng.

Hiện thực ở đây là tồn tại trong tính tất yếu, phù hợp với quy luật phát triển, chứ không phải là hiện thực sơ cứng, không phải là tồn tại nói chung. Khi tư duy là một quá trình biện chứng như thế, thì mọi phạm trù, quy luật của nó cũng sinh động, uyển chuyển, liên hệ, chuyển hóa, vận động, phát triển theo các quy luật biện chứng.

Vậy, phép biện chứng phải là một linh hồn uyển chuyển của lôgích học; và lôgích học phải là một cơ thể sống động, chứ không phải là tổng những phạm trù sơ cứng. Do là một cơ thể sống động nên lôgích học luôn đào thải những phạm trù không thể hiện bản chất sống động của tư duy, đồng thời trang bị cho con người một phong cách tư duy biện chứng để khám phá ra chân lý, để đi đến tự do.

Những nguyên tắc để xây dựng lôgích học – nghịch lý về sự phát triển

Tư tưởng xuyên suốt để xây dựng lôgích học là nghịch lý về sự phát triển. Nghịch lý này nói rằng, phát triển là quá trình vận động tiến lên phía trước, nhưng nó cũng chính là sự quay trở về điểm khởi đầu. Tư tưởng đồng nhất cái khởi đầu và cái cuối cùng của hệ thống phát triển được Hêghen hiểu: cái khởi đầu là cái cuối cùng (của hệ thống phát triển) dưới dạng tiềm tàng. Cái cuối cùng chính là cái khởi đầu (của hệ thống phát triển) đã được khai triển đầy đủ. Vì vậy, việc xác định cái khởi đầu là có ý nghĩa rất quan trọng. Do nhận thức rõ điều này mà cái khởi đầu đã được Hêghen xác định dựa trên một loạt các nguyên tắc sau đây:

Một là, nguyên tắc về tính khách quan đòi hỏi cái khởi đầu phải là cái khách quan, nghĩa là nó được xác định không dựa vào sự ưa thích của nhà nghiên cứu.

Hai là, nguyên tắc đi từ trừu tượng đến cụ thể trong tư duy, từ đơn giản đến

phức tạp đòi hỏi cái khởi đầu phải là cái đơn giản nhất, trừu tượng nhất, để phù hợp với xu thế phát triển tiến lên của quá trình nhận thức.

Ba là, nguyên tắc mâu thuẫn đòi hỏi cái khởi đầu phải chứa đựng mâu thuẫn cơ bản của toàn bộ hệ thống. Bởi vì, nếu không chứa mâu thuẫn cơ bản thì cái khởi đầu không thể phát triển thành hệ thống và cái cuối cùng không phải là cái khởi đầu được khai triển đầy đủ.

Bốn là, nguyên tắc thống nhất tính lôgích với tính lịch sử đòi hỏi cái khởi đầu vừa là cái lịch sử đầu tiên vừa là cái lôgích tất yếu; bởi vì, phát triển không chỉ xảy ra theo trình tự thời gian mà còn là quá trình kế thừa, vượt bỏ những cái ngẫu nhiên để liên tục tiến lên. (Phép biện chứng duy tâm của Hêghen – Những giá trị và hạn chế)

XEM BẢN ĐỦ TẠI ĐÂY: https://drive.google.com/file/d/1ntzH7iwyCF48lytsks27NQnoeH0RFURc/view?usp=sharing

Nguyễn Đình Long

Tôi là Nguyễn Đình Long, hiện tại tôi là Quản lý nội dung của Luận Văn 3C– Chuyên cung cấp dịch vụ làm luận văn uy tín. Chúng tôi đặt lợi ích của khách hàng là ưu tiên hàng đầu.  Website: https://luanvan3c.com/ – Hotline: 0966.736.325.