Pháp luật về xử lý tài sản bảo đảm tiền vay

Pháp luật về xử lý tài sản bảo đảm tiền vay giành cho đang sinh viên, học viên cao học theo học ngành luật kinh tế đang hoàn thiện khóa luận, luận văn thạc sĩ. Bài viết này  cho các bạn cái nhìn tổng quan về: Pháp luật về xử lý tài sản bảo đảm tiền vay Nếu các bạn cần thêm bài mẫu khóa luận, luận văn thạc sĩ hay tài liệu tham khảo thì liên hệ với dịch vụ viết thuê luận văn thạc sĩ luật kinh tế của Trung tâm Luận Văn 3C qua Zalo : 0966.736.325 để được tư vấn chi tiết nhất.

1. Khái niệm pháp luật về xử lý tài sản bảo đảm tiền vay

XLTSBĐ nói chung và XLTSBĐ tiền vay nói riêng được điều chỉnh bởi các QPPL. Dựa trên khái niệm chung của pháp luật, chúng ta có thể đưa ra khái niệm pháp luật về XLTSBĐ tiền vay là tổng thể các QPPL do các cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành điều chỉnh các quan hệ giữa các bên phát sinh trong quá trình XLTSBĐ tiền vay nhằm bảo vệ quyền và lợi ích của các bên có liên quan.

Các quy định của pháp luật về XLTSBĐ tiền vay của các NHTM là tổng thể các quy định về luật nội dung do BLDS và các văn bản hướng dẫn thi hành điều chỉnh liên quan đến XLTSBĐ, bên cạnh đó là một lĩnh vực rộng lớn liên quan đến nhiêu đối tượng nên còn điều chỉnh bởi một số luật chuyên ngành như Luật Đất đai, Luật Nhà ở, Luật kinh doanh bất động sản, Luật Tài nguyên môi trường, đặc biệt phải tuân thủ các điều kiện của Luật các TCTD…Ngoài ra, XLTSBĐ còn được điều chỉnh bởi luật hình thức như Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Thi hành án …khi áp dụng các quy định về trình tự, thủ tục giải quyết tranh chấp, bán TSBĐ ….

2. Đặc điểm của pháp luật về xử lý tài sản bảo đảm

Hiện nay, XLTSBĐ được quy định trong BLDS và trong một số luật, văn bản dưới luật khác có liên quan nhằm điều chỉnh một phần quan hệ tài sản – quan hệ dân sự giữa các cá nhân, tổ chức trong quá trình XLTSBĐ – bước cuối cùng trong quá trình thực hiện GDBĐ khi bên có nghĩa vụ vi phạm HĐ.

Được quy định trong BLDS và các văn bản hướng dẫn nên các quy định về XLTSBĐ mang đặc điểm chung của pháp luật dân sự đó là các quy định của pháp luật về XLTSBĐ do nhà nước ban hành dựa trên nguyên tắc bình đẳng, thỏa thuận. Các QPPL về XLTSBĐ tôn trọng sự thỏa thuận của các bên, định hướng các bên thỏa thuận, cam kết thực hiện trên cở sở không vi phạm điều cấm của pháp luật và đạo đức xã hội.

Đối với XLTSBĐ để thu hồi tiền vay, ngoài các quy định của luật dân sự, các TCTD nói cung và NHTM nói riêng còn phải chịu sự điều chỉnh của Luật các TCTD. Các quy định này mang tính chất bắt buộc như quy định về việc TCTD mua, nhận TSBĐ làm tài sản cố định không vượt quá tỷ lệ cho phép, “nắm giữ bất động sản do việc xử lý nợ vay” “không quá 03 năm kể từ ngày quyết định xử lý tài sản“.

Như vậy, về cơ bản các quy định của pháp luật về XLTSBĐ mang tính chất chung của pháp luật dân sự, một số quy định mang tính chất hành chính nhằm thực hiện quyền quản lý nhà nước trong một số lĩnh vực.

Ngoài ra, trong một số trường hợp đặc biệt nhà nước ban hành các văn bản pháp luật đặc thù nhằm điều chỉnh vấn đề XLTSBĐ của NHTM như Nghị quyết 42 quy định một số cơ chế riêng nhằm xử lý nợ xấu, XLTSBĐ của các khoản nợ xấu để thực hiện mục tiêu kinh tế – xã hội.

3. Sự cần thiết phải có các quy định của pháp luật về xử lý tài sản bảo đảm

Hiện nay, các quy định về XLTSBĐ được quy định tại BLDS 2015, Nghị định và một số văn bản luật có liên quan; riêng các TCTD còn áp dụng Nghị quyết 42/2017/QH14 ngày 21/6/2017 về thí điểm xử lý nợ xấu của các TCTD trong đó có quy định về XLTSBĐ. XLTSBĐ phải có các quy định điều chỉnh vì:

Thứ nhất, XLTSBĐ là một biện pháp nhằm thực hiện nghĩa vụ và bảo vệ quyền lợi của các bên trong quan hệ dân sự ở đây là quan hệ tài sản thuộc đối tượng điều chỉnh của luật dân sự.

Thứ hai, Thủ tục XLTSBĐ phức tạp, thời gian xử lý kéo dài, liên quan đến quyền lợi của nhiều cá nhân, tổ chức trong quan hệ GDBĐ và các bên liên quan. Hệ thống các quy định pháp luật về GDBĐ và XLTSBĐ làm căn cứ để các bên thỏa thuận, thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình một cách thuận lợi và minh bạch, BĐ quyền và lợi ích của các bên tham gia GDBĐ.

Thứ ba, các quy định về XLTSBĐ là căn cứ để các cơ quan nhà nước quản lý, định hướng hoạt động này phù hợp với mục tiêu quản lý nhà nước.

Thứ tư, việc XLTSBĐ trong lĩnh vực NH còn ảnh hưởng đến hoạt động an toàn của ngành NH từ đó tác động đến nền kinh tế. NH đi vay để cho vay, nên khi KH vay vốn không trả được nợ chắc chắn sẽ gây khó khăn cho việc thanh toán các khoản tiền gửi cho KH gửi tiền hoặc phải tăng chi phí xử lý rủi ro, giảm thu nhập của NH. Tỷ lệ nợ xấu của NH vượt tỷ lệ cho phép là dấu hiệu cho thấy sức khỏe của các NH và nền kinh tế có vấn đề ảnh hưởng đến sự đánh giá uy tín, chất lượng khi xếp hạng tín nhiệm quốc gia. Khi KH gặp rủi ro không thực hiện được nghĩa vụ trả nợ của mình hoặc không có thiện chí trả nợ trong khi có TSBĐ thì việc XLTSBĐ sẽ giúp NH thu hồi được toàn bộ hay một phần gốc và lãi các khoản cho vay, từ đó giảm tỷ lệ nợ xấu, giảm chi phí xử lý rủi ro. Tuy nhiên, XLTSBĐ là quá trình tương đối khó khăn và phức tạp, ảnh hưởng đến quyền và lợi ích của các bên liên quan, đặc biệt phần lớn XLTSBĐ hiện nay là XLTSBĐ cho các khoản cấp tín dụng tại các các TCTD nói chung và tại NHTM nói riêng nên cần có các quy định của pháp luật đồng bộ và hiệu quả để XLTSBĐ.

Về cơ bản các quy định của pháp luật hiện hành là hành lang cho việc XLTSBĐ có hiệu quả; quyền và lợi ích của các bên được bảo vệ. Trong bối cảnh hội nhập kinh tế với thế giới và có những vấn đề mới phát sinh trong quá trình XLTSBĐ cần có sự tiếp thu học hỏi từ kinh nghiệm của các nước để tạo điều kiện cho công tác XLTSBĐ thuận lợi hơn.

4. Những quy định của pháp luật về xử lý tài sản bảo đảm

Pháp luật về GDBĐ và XLTSBĐ là những quy định quan trọng trong đời sống kinh tế xã hội của cá nhân và tổ chức. Cùng với sự phát triển của nền kinh tế, xã hội và sự hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế thế giới, pháp luật nước ta ngoài sự kế thừa những thành tựu lập pháp của nhà nước qua các thời kỳ còn có sự phát triển đáp ứng nhu cầu quản lý nhà nước trong điều kiện mới và phù hợp với luật pháp quốc tế nhưng vẫn đảm bảo thực hiện nền pháp chế theo định hướng xã hội chủ nghĩa.

Sự phát triển của pháp luật về BĐ thực hiện HĐ của nước ta từ năm 1945 đến nay được tóm tắt bằng sơ đồ sau:

Trong đó, BLDS 1995 đánh dấu bước phát triển của nền tư pháp nước nhà, lần đầu tiên nước ta có một Bộ luật quy định tổng thể các quan hệ dân sự bao gồm quan hệ tài sản và quan hệ nhân thân trong đó có quy định về các BPBĐ và XLTSBĐ. Bộ luật này đã có hai điều quy định về cách thức XLTSBĐ là Điều 259 – XLTS để thực hiện nghĩa vụ của chủ sở hữu và Điều 737 – Xử lý QSDĐ đã thế chấp. Trên cơ sở BLDS 1995, Chính phủ ban hành Nghị định số 165/1999/NĐ-CP ngày 19/11/1999 quy định về giao dịch bảo đảm, Nghị định dành riêng một chương với 19 điều quy định về XLTSBĐ. Ngoài ra, trong lĩnh vực NH, Chính phủ ban hành Nghị định số 178/1999/NĐ-CP ngày 19/12/1999 quy định về BĐ tiền vay của các TCTD. Như vậy, cùng hướng dẫn BLDS 1995 về GDBĐ nhưng có hai Nghị định hướng dẫn. Bên cạnh đó, liên quan đến GDBĐ còn có Nghị định số 08/2000/NĐ-CP ngày 10/3/2000 về đăng ký GDBĐ. Sự ra đời của Nghị định số 08/2000/NĐ-CP giúp thủ tục GDBĐ được chặt chẽ hơn, công tác XLTS thuận lợi hơn khi xác định nghĩa vụ đối kháng với bên thứ ba. Thông tư liên tịch số 03/2001/TTLT-NHNN-BTP-BCA-BTC-TCĐC⁸ hướng dẫn việc XLTSBĐ tiền vay để thu hồi nợ cho các TCTD đã quy định chi tiết quyền và nghĩa vụ của các bên và sự phối hợp giữa các cơ quan có liên quan trong quá trình XLTSBĐ. Trong thời kỳ này, nền kinh tế đang phát triển, các quy định của BLDS và các văn bản hướng dẫn giúp cho việc XLTSBĐ để thu hồi nợ của các TCTD nói chung và NH nói riêng khá thuận lợi. Tuy nhiên, việc hai Nghị định cùng điều chỉnh một nội dung là không cần thiết vì thực chất quan hệ GDBĐ giữa TCTD với KH thực chất cũng là quan hệ dân sự nên NHNN điều chỉnh chung bằng một Nghị định, căn cứ vào Nghị định này NHNN ban hành thông tư hướng dẫn phù hợp với đặc thù các TCTD. BLDS 1995 đã cụ thể hóa nguyên tắc của Hiến pháp 1992 về các quyền dân sự trong đó có quyền tự do kinh doanh, tự do giao kết hợp đồng góp phần thúc đẩy sự tăng trưởng kinh tế của đất nước. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển của nền kinh tế, sự hội nhập quốc tế trước làn sóng toàn cầu hóa và yêu cầu phải đáp ứng những chuẩn mực quốc tế khi gia nhập Tổ chức thương mại thế giới WTO đòi hỏi phải hoàn thiện BLDS theo các tiêu chí mới.

BLDS 2005, tiếp tục kế thừa những thành tựu của BLDS 1995 đồng thời tiếp thu kinh nghiệm lập pháp của các nước, các chuẩn mực thương mại quốc tế, các quy định của BLDS về HĐ và GDBĐ có sự cải cách mạnh mẽ phù hợp với sự phát triển của nền kinh tế thị thường theo định hướng xã hội chủ nghĩa và luật pháp quốc tế. Trong đó, vấn đề XLTSBĐ đã được quy định chi tiết hơn ở một số điều như Điều 324, 325, 336, 337, 355, 369, 737. Mặc dù các quy định về XLTSBĐ còn nằm rải rác, chưa thành một nhóm các quy định nhưng BLDS 2005 là đã đưa quy định đăng ký GDBĐ vào Bộ luật tạo điều kiện cho XLTSBĐ khi phát sinh hiệu lực đối kháng với người thứ ba, tránh việc bên BĐ lợi dụng dùng một tài sản được dùng làm tài sản cho nhiều nghĩa vụ, đồng thời là căn cứ xác định thứ tự ưu tiên thanh toán. Hướng dẫn thực hiện GDBĐ, Chính phủ ban hành Nghị định 163/2006/NĐ-CP ngày 29/12/2006 (được sửa đổi, bổ sung bằng Nghị định số 11/2012/NĐ-CP ngày 22/02/2012) và Nghị định số 83/2010/NĐ-CP ngày 23/7/2010 về đăng ký GDBĐ nhằm cụ thể, chi tiết hơn các quy định về GDBĐ và XLTSBĐ.

BLDS 2005 và các văn bản hướng dẫn đã tác động tích cực đến sự phát triển kinh tế – xã hội của đất nước. Tuy nhiên, sự phát tiển của nền kinh tế – xã hội diễn ra nhanh chóng cùng với sự hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế thế giới, các quan hệ dân sự đã có sự thay đổi đáng kể nên một số quy định của Bộ luật không còn phù hợp. BLDS 2015 ra đời đã khắc phục những bất cập của BLDS 2005, đáp ứng nhu cầu phát triển của nền kinh tế – xã hội.

Sự thay đổi quan trọng của BLDS 2015 là các quy định về nghĩa vụ và hợp đồng trong đó có các quy định về các BPBĐ thực hiện nghĩa vụ. Đặc biệt, các quy định về các trường hợp XLTS và phương thức XLTS đã “được pháp điển hóa trên cơ sở cơ sở các quy định của Nghị định về giao dịch bảo đảm và được kiểm nghiệm trong thực tiễn giao kết, thực hiện hợp đồng của các chủ thể“⁹.

Trình tự, thủ tục XLTSBĐ quy định tại Tiểu mục 1 Mục 3 Chương XV Phần thứ ba – Nghĩa vụ và hợp đồng của BLDS 2015, từ Điều 299 đến Điều 308 BLDS 2015 đã tương đối đầy đủ về điều kiện, cách thức thực hiện, việc định giá tài sản và thanh toán tiền từ việc XLTS cầm cố và tài sản thế chấp. Trong 9 điều quy định về XLTSBĐ thì có ba điều (303, 304, 307) quy định riêng về phương thức XLTS, quy trình bán và thanh toán số tiền sau khi bán tài sản cầm cố thế chấp. Cầm cố và thế chấp tài sản là hai BPBĐ được áp dụng phổ biến trong quan hệ HĐ dân sự nói chung và trong hoạt động cấp tín dụng của NH nói riêng, việc XLTS cầm cố, thế chấp cũng phức tạp hơn nên cần có quy định riêng cho hai trường hợp này.

Trong một thời gian dài từ năm 2015 đến 2021, GDBĐ và XLTSBĐ gặp nhiều khó khăn do chưa có Nghị định hướng dẫn thi hành, Nghị định 163/2006/NĐ-CP hướng dẫn theo BLDS 2005 vẫn có hiệu lực do đó nhiều quy định pháp luật có sự chồng chéo, mâu thuẫn giữa Bộ luật và văn bản hướng dẫn. Trong giai đoạn này, Nghị quyết 42/2017/QH14 ra đời đã tháo gỡ những vướng mắc trong quá trình XLTSBĐ từ đó góp phần xử lý nợ xấu của hệ thống NH. Trước đòi hỏi phải có văn bản hướng phù hợp với Bộ luật, giải quyết được những khó khăn, bất cập trong việc thực hiện GDBĐ và XLTSBĐ, ngày 19/3/2021 Nghị định 21 quy định thi hành bộ luật dân sự về BĐ thực hiện nghĩa vụ được ban hành. Nghị định 21 cơ bản đã giải quyết được những bất cập về GDBĐ, các quy định thống nhất với BLDS 2015. Hiện nay, BLDS 2015 và Nghị định 21 là căn cứ pháp lý cơ bản về XLTSBĐ nói chung, đối với các TCTD trong đó có các NHTM còn áp dụng Nghị quyết 42 để xử lý nợ xấu và một số văn bản pháp luật chuyên ngành …

Bài viết Pháp luật về xử lý tài sản bảo đảm tiền vay được Luận Văn 3C tổng hợp để hỗ trợ các bạn dùng tham khảo khi viết bài, nếu bạn cần hỗ trợ bạn có thế liên hệ và sử dụng dịch vụ viết thuê luận văn thạc sĩ của chúng tôi để được tư vấn hỗ trợ tốt nhất!

• Website: https://luanvan3c.com/
• Hotline: 0966.736.325 (zalo)
• Email: luanvan3c@gmail.com

Nguyễn Đình Long

Tôi là Nguyễn Đình Long, hiện tại tôi là Quản lý nội dung của Luận Văn 3C– Chuyên cung cấp dịch vụ làm luận văn uy tín. Chúng tôi đặt lợi ích của khách hàng là ưu tiên hàng đầu.  Website: https://luanvan3c.com/ – Hotline: 0966.736.325.