Luận văn Pháp luật về xử lý tài sản bảm đảm tiền vay tại ngân hàng thương mại

Chuyên mục chia sẻ các đề tài luận văn thạc sĩ luật kinh tế Pháp luật về xử lý tài sản bảo đảm tiền vay tại ngân hàng thương mại cho các bạn học viên đang làm luận văn tham khảo. Với những học viên chuẩn bị làm bài luận văn thạc sĩ với sự chia sẻ của chuyên mục chia sẻ luận văn với đề tài: Pháp luật về xử lý tài sản bảo đảm tiền vay tại ngân hàng thương mại dưới đây chắc chắn sẽ giúp cho các bạn học viên có cái nhìn tổng quan hơn về đề tài sắp đến.

1. GIỚI THIỆU

1.1. Đặt vấn đề

Theo Khoản 16 Điều 4 Luật các Tổ chức tín dụng (TCTD) số 07/VBHN-VPQH ngày 12/12/2017 “Cho vay là hình thức cấp tín dụng, theo đó bên cho vay giao hoặc cam kết giao cho khách hàng một khoản tiền để sử dụng vào mục đích xác định trong một thời gian nhất định theo thỏa thuận với nguyên tắc có hoàn trả cả gốc và lãi“. Cho đến hiện nay, cấp tín dụng nói chung và cho vay vẫn là nguồn mang lại lợi nhuận chủ yếu cho các ngân hàng thương mại (NHTM) tại Việt Nam (thu nhập từ hoạt động tín dụng thường chiếm trên 70% trong tổng thu nhập của các NHTM: 73,61% vào năm 2008, 86,88% vào năm 2011, 75,75% năm 2019)¹. Ví dụ cụ thể tại Agribank, theo số liệu báo cáo tài chính năm 2022 thì thu nhập từ cho vay khách hàng là 119,2 nghìn tỷ trong tổng số 127,8 nghìn tỷ thu nhập (chiếm 92,5%)².

Về bản chất, cho vay dựa vào sự tín nhiệm và khả năng trả nợ của khách hàng (KH). Do đó, khi cho vay ngân hàng (NH) phải đánh giá các điều kiện cho vay đối với KH. Tuy nhiên, trong hoạt động kinh doanh và cuộc sống có rất nhiều biến cố có thể xảy ra ảnh hưởng đến khả năng trả nợ. Để đảm bảo quyền lợi của mình, phòng ngừa rủi ro, các NH thường yêu cầu KH phải có bảo đảm (BĐ) bằng tài sản cho các khoản vay trừ các khoản vay nhỏ phục vụ nhu cầu tiêu dùng hoặc KH đã có quan hệ lâu dài và có uy tín được cho vay không cần có tài sản bảo đảm (TSBĐ) theo quy định cụ thể của từng NHTM hoặc cho vay theo chỉ định nhằm thực hiện chính sách phát triển kinh tế – xã hội của Nhà nước.

NH và KH có thể thỏa thuận về các biện pháp bảo đảm (BPBĐ) phù hợp theo quy định tại Điều 292 BLDS 2015 như cầm cố, thế chấp, bảo lãnh và tín chấp….

Trong các BPBĐ thì BPBĐ bằng thế chấp quyền sử dụng đất (QSDĐ) được sử dụng phổ biến. Ví dụ tại Agribank đến cuối năm 2022, giá trị TSBĐ là bất động sản (BĐS) là 2290 triệu tỷ đồng trong tổng số 2530 triệu tỷ đồng tổng giá trị TSBĐ của KH (chiếm tới 90% tổng giá trị TSBĐ tại NH)³.

Trong quá trình thực hiện hợp đồng (HĐ) vay vốn, NH mong muốn KH thực hiện đúng HĐ là trả gốc và lãi đầy đủ nhưng do nguyên nhân khách quan hoặc KH cố tình vi phạm thì theo thỏa thuận NH có quyền xử lý tài sản bảo đảm (XLTSBĐ) để thu hồi nợ. Tuy nhiên, trên thực tế, việc XLTSBĐ gặp không ít khó khăn từ các quy định của pháp luật, từ phía KH và các nguyên nhân khác.

• Thứ nhất, khó khăn từ quy định của pháp luật. Vấn đề XLTSBĐ để thu hồi nợ được điều chỉnh bởi nhiều ngành luật, các văn bản pháp luật chưa có sự thống nhất, còn chồng chéo, nhiều quy định chưa có tính thực tiễn. Do đó, nhiều vụ tranh chấp HĐBĐ kéo dài gây tốn kém thời gian và chi phí cho các NH, ảnh hưởng đến hoạt động của hệ thống NH Việt Nam.
• Thứ hai, khó khăn do không có sự hợp tác từ phía KH và các bên liên quan trong việc XLTSBĐ.
• Thứ ba, khó khăn xuất phát từ thị trường như sự mất giá của tài sản, tài sản đặc thù có thị trường nhỏ hẹp.

1.2. Tính cấp thiết của đề tài

Việc XLTSBĐ tiền vay (đặc biệt là để xử lý các khoản nợ xấu) đang được các cơ quan Nhà nước, các TCTD, các doanh nghiệp và người dân quan tâm. Khó khăn trong việc XLTSBĐ để thu hồi nợ làm tăng nợ xấu, gây khó khăn tài chính và làm ảnh hưởng đến hoạt động của các NHTM.

Hiện nay, pháp luật về XLTSBĐ tiền vay tại NHTM được quy định tại Bộ luật dân sự (BLDS) 2015, đây là luật cơ sở giải quyết các vấn đề về BPBĐ thực hiện HĐ. Bên cạnh đó, vấn đề này còn được điều chỉnh bởi các luật chuyên ngành và các văn bản dưới luật như: Luật các tổ chức tín dụng số 07/VBHN-VPQH được ban hành ngày 12/12/2017, Luật đất đai số 21/VBHN-VPQH được ban hành ngày 10/12/2018, Luật Nhà ở số 04/VBHN-VPQH ngày 25/01/2022, Luật Đấu giá tài sản 01/2016/QH14 ngày 17/11/2016, Luật Thi hành án dân sự số 09/VBHN-VPQH ngày 25/01/2022, Nghị quyết 42/2017/QH14 ngày 21/6/2017 về thí điểm xử lý nợ xấu của các TCTD (sau đây gọi tắt là Nghị quyết 42), Nghị định 21/2021/NĐ-CP ngày 19/3/2021 quy định chi tiết Bộ luật Dân sự về bảo đảm thực hiện nghĩa vụ (sau đây gọi tắt là Nghị định 21),…

Nghị định 21 có hiệu lực từ 15/5/2021 tác động tích cực đến quyền và nghĩa vụ của các bên trong quan hệ BĐ thực hiện nghĩa vụ. Đặc biệt Nghị định đã khắc phục được những bất cập của Nghị định số 163/2006/NĐ-CP ngày 29/12/2006 của Chính phủ về GDBĐ, Nghị định số 11/2012/NĐ-CP ngày 22/02/2012 của Chính phủ về sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 163/2006/NĐ-CP. Đồng thời Nghị định 21 ra đời sau hơn 4 năm BLDS 2015 có hiệu lực đã hóa giải được vấn đề xung đột giữa các quy định Bộ luật với văn bản hướng dẫn về GDBĐ nói chung và XLTSBĐ nói riêng.

Trong những năm qua, vấn đề XLTSBĐ để thu hồi nợ luôn được Đảng và Nhà nước quan tâm để giải quyết tình trạng tồn đọng TSBĐ tại các TCTD từ đó giải quyết được vấn đề nợ xấu, khơi thông dòng vốn cho nền kinh tế. Nghị quyết 42 được Quốc hội ban hành đã giải quyết được những khó khăn, tồn tại trong công tác xử lý nợ xấu và XLTSBĐ của các khoản nợ xấu để thu hồi nợ của các TCTD trong đó có các NHTM. Sau năm năm thí điểm, vấn đề xử lý nợ xấu và XLTSBĐ để thu hồi nợ xấu đã đạt được một số kết quả khả quan, do đó, ngày 16/6/2022, Quốc hội đã thông qua việc kéo dài thời hạn áp dụng toàn bộ quy định của Nghị quyết 42 đến ngày 31/12/2023.

Việc kéo dài thời gian áp dụng Nghị quyết 42 và Nghị định 21 có hiệu lực đã tháo gỡ được một số vướng mắc của các NHTM trong quá trình giải quyết TSBĐ nhưng trên thực tế việc XLTSBĐ đang bị điều chỉnh bởi nhiều văn bản luật khác nhau, chưa có sự đồng bộ và thống nhất cao nên cần có một văn bản pháp luật riêng về XLTSBĐ trong lĩnh vực tài chính – ngân hàng.

Nhận thức được ý nghĩa của việc XLTSBĐ để thu hồi nợ và những vấn đề còn tồn tại trong áp dụng pháp luật trong thực tế học viên chọn nghiên cứu đề tài “Pháp luật về xử lý tài sản bảo đảm tiền vay tại ngân hàng thương mại“, đề xuất một số giải pháp hoàn thiện các quy định của pháp luật để việc XLTSBĐ tiền vay tại NHTM hiệu quả hơn.

2. MỤC TIÊU CỦA ĐỀ TÀI

 2.1. Mục tiêu tổng quát

Luận văn được thực hiện nhằm nghiên cứu về các quy định pháp luật về XLTSBĐ; những khó khăn, bất cập và những giải pháp hoàn thiện pháp luật nhằm hạn chế những vướng mắc trong quá trình XLTSBĐ tại các NHTM.

2.2. Mục tiêu cụ thể

Luận văn có ba mục tiêu cụ thể:

• Thứ nhất, luận văn tổng hợp, hệ thống các cơ sở lý luận liên quan đến
• Thứ hai, luận văn phân tích, đánh giá thực trạng, tình hình áp dụng các quy định XLTSBĐ tiền vay tại các NHTM hiện nay.
• Thứ ba, luận văn đưa ra những giải pháp hoàn thiện các quy phạm pháp luật (QPPL) nhằm hạn chế những khó khăn, bất cập liên quan đến XLTSBĐ tiền vay tại các NHTM; đảm bảo lợi ích hài hòa của các bên liên quan, bảo toàn được nguồn vốn và lợi nhuận của NH, kiềm chế nợ xấu, khơi thông dòng vốn, làm trong sạch, lành mạnh hệ thống NH góp phần tích cực vào sự phát triển kinh tế, xã hội.

3. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU

Để đạt được các mục tiêu nghiên cứu trên, luận văn sẽ trả lời các câu hỏi sau:

Câu hỏi 1: Pháp luật Việt Nam hiện hành quy định về XLTSBĐ tiền vay của NHTM như thế nào?

Câu hỏi 2: Việc áp dụng quy định pháp luật về XLTSBĐ trong XLTSBĐ tiền vay tại NHTM trên thực tế diễn ra như thế nào?

Câu hỏi 3: Những quy định của pháp luật XLTSBĐ tiền vay tại NHTM có phù hợp không? Có bất cập gì không?

Câu hỏi 4: Đề xuất những giải pháp nào để hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật XLTSBĐ tiền vay tại NHTM?

4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU

4.1. Đối tượng nghiên cứu

Luận văn tập trung nghiên cứu những QPPL quy định về XLTSBĐ và áp dụng những QPPL về XLTSBĐ tiền vay tại NHTM Việt Nam.

4.2. Phạm vi nghiên cứu

• Thời gian nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu các QPPL từ năm 2017 đến nay về lĩnh vực XLTSBĐ tiền vay tại NHTM Việt Nam.
• Không gian nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu các QPPL về XLTSBĐ do các cơ quan nhà nước ở Trung ương ban hành có hiệu lực trên phạm vi toàn quốc như Bộ luật, Luật, Nghị định, Thông tư.

5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Trong quá trình nghiên cứu, thực hiện luận văn, một số phương pháp nghiên cứu học viên sử dụng như: phân tích, tổng hợp, thống kê, so sánh, đánh giá…, sử dụng các tài liệu có nguồn gốc rõ ràng, trích dẫn đúng quy định.

Phương pháp phân tích, tổng hợp được sử dụng để làm rõ những vấn đề lý luận và pháp luật về lĩnh vực XLTSBĐ ở chương 1.

Phương pháp thống kê, so sánh, đánh giá, phân tích: học viên đưa ra các số liệu, vụ việc cụ thể để phân tích, đánh giá việc áp dụng áp dụng pháp luật về XLTSBĐ trong những năm qua, sự thay đổi của các QPPL phù hợp với thực tiễn. Học viên phân tích những mặt được, mặt còn hạn chế dẫn đến những khó khăn trong XLTSBĐ tiền vay tại NHTM. Bên cạnh đó, phương pháp quy nạp được sử dụng để đưa ra những nhận định chung sau khi phân tích, đánh giá các vấn đề đã nêu. Các phương pháp này được sử dụng chủ yếu tại chương 2.

Bên cạnh đó, phương pháp nghiên cứu diễn giải được học viên sử dụng để đánh giá chung, nhận định, đưa ra những kiến nghị, giải pháp nhằm hoàn thiện các quy định của pháp luật về XLTSBĐ tiền vay tại các NHTM Việt Nam tại chương 3.

Trong luận văn, học viên kết hợp kiến thức pháp luật và kiến thức kinh tế, sử dụng các dữ liệu báo cáo, thống kê của các cơ quan nhà nước, số liệu của các NHTM để trình bày, phân tích, đánh giá vấn đề nghiên cứu một cách rõ ràng nhất có thể.

6. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU

Luận văn nghiên cứu về các cơ sở lý luận, các QPPL của Việt Nam về XLTSBĐ tiền vay và thực tiễn áp dụng tại các NHTM Việt Nam. Tiếp đến, luận văn phân tích, đánh giá tình hình áp dụng các quy định này vào thực tiễn áp dụng tại các NHTM Việt Nam. Từ đó, luận văn đề xuất những kiến nghị, giải pháp để hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật trong XLTSBĐ tiền vay; đề xuất những giải pháp khi ký kết và thực hiện HĐ BĐ hạn chế những bất lợi của NHTM trong quá trình XLTSBĐ. Cụ thể:

Chương 1. Những vấn đề chung về xử lý tài sản bảo đảm tiền vay tại ngân hàng thương mại

Tác giả nghiên cứu những vấn đề chung về khái niệm và các quy định của pháp luật Việt Nam qua các thời kỳ về XLTSBĐ. Đánh giá sự phát triển của pháp luật nước ta phù hợp với sự phát triển của nền kinh tế xã hội và sự hội nhập quôc tế.

Chương 2. Thực trạng pháp luật và thực tiễn thực hiện pháp luật về xử lý tài sản bảo đảm tiền vay tại ngân hàng thương mại Việt Nam

Chương này tác giả phân tích tình hình XLTSBĐ và việc áp dụng pháp luật xử lý tài sản từ đó đưa ra những khó khăn, vướng mắc còn tồn tại.

Chương 3: Một số kiến nghị, giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về xử lý tài sản bảo tiền vay tại ngân hàng thương mại Việt Nam

Từ những phân tích đánh giá tại chương 2 và so sánh với pháp luật quốc tế tác giả đề xuất hướng hoàn thiện các quy định của pháp luật và giải pháp từ phía các NHTM nhằm nâng cao hiệu quả công tác XLTSBĐ.

7. ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI

Về mặt lý luận:

Luận văn tổng hợp, hệ thống hóa các cơ sở lý luận và cơ sở pháp luật liên quan đến XLTSBĐ tiền vay tại các NHTM.

Về mặt thực tiễn:

Các học viên cao học, sinh viên ở các khoá sau có thể sử dụng luận văn như tài liệu tham khảo về XLTSBĐ tiền vay tại các NHTM Việt Nam. Bên cạnh đó, các nhà làm luật cũng có thể tham khảo các kiến nghị, giải pháp để có sự điều chỉnh pháp luật về XLTSBĐ giúp tránh được hay hạn chế các bất cập, vướng mắc mà các NHTM đang gặp phải. Đồng thời các NHTM và các bên liên quan có thể tham khảo tránh rủi ro khi thực hiện hợp đồng GDBĐ.

8. TỔNG QUAN VỀ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU

XLTSBĐ tại NHTM là vấn đề được nhiều tác giả quan tâm nghiên cứu. Trong quá trình nghiên cứu thực hiện đề tài, học viên đã tham khảo một số nghiên cứu và bài viết sau:

-Bài viết “Hoàn thiện pháp luật về xử lý tài sản bảo đảm nhằm bảo vệ quyền lợi của tổ chức tín dụng” của tác giả Phan Đăng Hải đăng trên Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng, số 219 – Tháng 8/2020 đã hệ thống hóa những bất cập của pháp luật về XLTSBĐ, từ đó đưa ra các đề xuất nhằm hoàn thiện các quy định pháp luật về XLTSBĐ nhằm bảo vệ quyền lợi của TCTD. Tuy nhiên, bài viết dựa trên Nghị định 163/2006/NĐ-CP, Nghị định này đã hết hiệu lực thi hành.

-Luận văn Thạc sĩ “Pháp luật về xử lý tài sản bảo đảm là quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất trong hoạt động xử lý nợ của tổ chức tín dụng” của tác giả Hoàng Mạnh Hùng – Trường Đại học Luật Hà Nội, năm 2018. Tác giả đã đưa ra một số giải pháp hoàn thiện quy định pháp luật về điều kiện, trình tự, thủ tục, phương thức XLTSBĐ là QSDĐ và tài sản gắn liền với đất tại các TCTD. Tuy nhiên, luận văn năm 2018 nên chưa có nhiều phân tích về việc áp dụng Nghị quyết về xử lý nợ xấu và XLTS để thu hồi nợ xấu.

-Luận văn Thạc sĩ “Xử lý tài sản bảo đảm là quyền sử dụng đất tại Ngân hàng Agribank Chi nhánh Đông Anh” của tác giả Lê Thị Thu Hà – Đại học Luật Hà Nội, năm 2019. Luận văn mang tính ứng dụng đã phân tích được những quy định của pháp luật và quy định nội bộ Agribank về XLTSBĐ, nêu được một số bất cập trong việc XLTSBĐ là QSDĐ tại một chi nhánh NH cụ thể. Tuy nhiên, luận văn có phạm vi nghiên cứu chỉ giới hạn trong phạm vi hẹp tại một chi nhánh NH.

-Luận văn Thạc sĩ “Pháp luật về thế chấp quyền sử dụng đất của hộ gia đình, cá nhân – thực tiễn tranh giải quyết tranh chấp tại tỉnh Kiên Giang” của tác giả Trương Tuyết Nhẫn – Trường Đại học Trà Vinh, năm 2020. Luận văn đã trình bày về các quy định của pháp luật về thế chấp QSDĐ và XLTS thế chấp là QSDĐ của hộ gia đình, cá nhân. Tuy nhiên, luận văn giới hạn về thực tiễn giải quyết tranh chấp trong phạm vi tỉnh Kiên Giang và căn cứ phân tích QPPL là Nghị định 163/2006/NĐ-CP đã hết hiệu lực thi hành.

-Luận văn Thạc sĩ “Xử lý tài sản bảo đảm trong lĩnh vực ngân hàng” của tác giả Nguyễn Trần Phương Trang, Đại học Luật Hà Nội, năm 2021. Luận văn đã đề cập đến những vấn đề mới được đề cập tại Nghị định 21, đề xuất những biện pháp hoàn thiện cơ chế về XLTSBĐ nhưng các đề xuất còn mang tính đơn lẻ, chưa có tính đồng bộ.

-Ngoài ra, học viên còn tham khảo các bài báo và nghiên cứu khoa học, báo cáo tổng kết có liên quan như: “Quy định của pháp luật Việt Nam về xử lý tài sản bảo đảm trong thi hành án dân sự và thực tiễn thi hành” của tác giả Nguyễn Thị

Nhàn & Trần Thị Lành trên Tạp chí Dân chủ và Pháp luật số 10/2016; “Bàn về đăng ký biện pháp bảo đảm và xử lý tài sản bảo đảm” của tác giả Võ Đình Toàn và Đinh Văn Linh trên Tạp chí Dân chủ và Pháp luật số 6/2018; “Biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ – nhìn từ góc độ lý luận” của tác giả Lê Thị Thu Thủy đăng trên Tạp chí Nghiên cứu Lập pháp, số 18 (370), Tháng 9/2018; “Những vướng mắc từ thực tiễn xử lý nợ xấu theo Nghị quyết số 42/2017/QH14 của Quốc hội” của tác giả Từ Minh Liên đăng trên trang thông tin điện tử Sở Tư pháp Quảng Bình ngày 02/01/2020; Báo cáo “Tổng kết thực hiện Nghị quyết 42/2017/QH14 về thí điểm xử lý nợ xấu của các tổ chức tín dụng và đề xuất hoàn thiện hệ thống pháp luật về xử lý nợ xấu, tài sản bảo đảm” số 54/BC-CP ngày 28/02/2022; “Pháp luật về giao dịch bảo đảm bằng động sản tại các ngân hàng thương mại ở Việt Nam”, Luận án Tiến sĩ Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh của Trương Tuyết Minh (2022); “Quyền thu giữ tài sản bảo đảm trong pháp luật của Pháp, Hoa Kỳ và một số gợi mở cho Việt Nam” của TS. Đoàn Thị Phương Diệp & ThS. Lưu Minh Sang đăng trên tạp chí ngân hàng điện tử ngày 29/12/2021; “Bản thuyết minh Dự thảo Bộ luật dân sự (sửa đôi)” của Bộ Tư pháp, ngày 25/11/2014….

Mỗi bài viết có hướng tiếp cận và có những đề xuất khác nhau nhằm tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện XLTSBĐ để thu hồi nợ của NH. Học viên tham khảo, tiếp thu và đồng thời có những phân tích, đánh giá, nhận định và đưa ra những đề xuất mới chưa được nhiều người nghiên cứu.

9. BỐ CỤC DỰ KIẾN CỦA LUẬN VĂN

Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục các từ viết tắt, mục lục, phụ lục, luận văn gồm có 03 chương chính:

Chương 1. Những vấn đề chung về xử lý tài sản bảo đảm tiền vay tại ngân hàng thương mại

Chương 2. Thực trạng pháp luật và thực tiễn thực hiện pháp luật về xử lý tài sản bảo đảm tiền vay tại ngân hàng thương mại Việt Nam

Chương 3. Một số kiến nghị, giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về xử lý tài sản bảo đảm tiền vay tại ngân hàng thương mại Việt Nam

Nguyễn Đình Long

Tôi là Nguyễn Đình Long, hiện tại tôi là Quản lý nội dung của Luận Văn 3C– Chuyên cung cấp dịch vụ làm luận văn uy tín. Chúng tôi đặt lợi ích của khách hàng là ưu tiên hàng đầu.  Website: https://luanvan3c.com/ – Hotline: 0966.736.325.