Hiệp ước vốn Basel – Cơ sở của việc hình thành quy trình đánh giá an toàn vốn nội bộ ICAAP cho các ngân hàng thương mại

Hiệp ước vốn Basel – Cơ sở của việc hình thành quy trình đánh giá an toàn vốn nội bộ ICAAP cho các ngân hàng thương mại giành cho đang sinh viên, học viên cao học theo học ngành tài chính ngân hàng đang hoàn thiện khóa luận, luận văn thạc sĩ. Bài viết này  cho các bạn cái nhìn tổng quan về: Hiệp ước vốn Basel – Cơ sở của việc hình thành quy trình đánh giá an toàn vốn nội bộ ICAAP cho các ngân hàng thương mại. Nếu các bạn cần thêm bài mẫu khóa luận, luận văn thạc sĩ hay tài liệu tham khảo.

==> Dịch Vụ Viết luận văn thạc sĩ tài chính ngân hàng – Bảng giá 2024

1. Giới thiệu về Ủy ban Basel

Năm 1974, Uỷ ban Basel về giám sát ngân hàng (Basel Committee on Banking supervision – BCBS) được thành lập bởi một nhóm các Ngân hàng Trung ương và cơ quan giám sát của 10 nước phát triển (G10)[1] tại thành phố Basel, Thụy Sỹ nhằm tìm cách ngăn chặn sự sụp đổ hàng loạt của các ngân hàng vào thập kỷ 80. Hiện nay, các thành viên của Ủy ban gồm đại diện ngân hàng trung ương hay cơ quan giám sát hoạt động ngân hàng của các nước: Anh, Bỉ, Canada, Đức, Hà Lan, Hoa Kỳ, Luxembourg, Nhật, Pháp, Tây Ban Nha, Thụy Điển, Thụy Sỹ và Ý. Ủy ban được nhóm họp 4 lần trong một năm.

Ủy ban Basel không có bất kỳ một cơ quan giám sát nào và những kết luận của Uỷ ban này không có tính pháp lý và yêu cầu tuân thủ đối với việc giám sát hoạt động ngân hàng. Thay vào đó, Ủy ban Basel chỉ xây dựng và công bố những tiêu chuẩn và những hướng dẫn giám sát rộng rãi, đồng thời giới thiệu các báo cáo thực tiễn tốt nhất trong kỳ vọng rằng các tổ chức riêng lẻ sẽ áp dụng rộng rãi thông qua những sắp xếp chi tiết phù hợp nhất cho hệ thống quốc gia của chính họ. Theo cách này, Ủy ban khuyến khích việc áp dụng cách tiếp cận và các tiêu chuẩn chung mà không cố gắng can thiệp vào các kỹ thuật giám sát của các nước thành viên.

Một mục tiêu quan trọng trong công việc của Ủy ban là thu hẹp khoảng cách giám sát quốc tế trên hai nguyên lý cơ bản là: (1) không ngân hàng nước ngoài nào được thành lập mà thoát khỏi sự giám sát; và (2) việc giám sát phải tương xứng. Để đạt được mục tiêu đề ra, từ năm 1975 đến nay, Ủy ban Basel đã ban hành rất nhiều văn bản, tài liệu liên quan đến vấn đề này.

2. Quá trình hình thành và phát triển của Hiệp ước vốn Basel

Tháng 7 năm 1988, Hiệp ước vốn Basel I ra đời với tên gọi “International Convergence of capital measurement and capital standards”. Hệ thống này cung cấp khung đo lường rủi ro tín dụng với tiêu chuẩn vốn tối thiểu 8%. Tuy vậy, Hiệp ước vẫn có khá nhiều điểm hạn chế.

Nhận thức được những điểm hạn chế của Basel I, tháng 6 năm 1999, Uỷ ban Basel đã đề xuất khung đo lường mới với 3 trụ cột chính: (1) yêu cầu vốn tối thiểu trên cơ sở kế thừa Basel I; (2) sự xem xét giám sát của quá trình đánh giá nội bộ và sự đủ vốn của các tổ chức tài chính; (3) sử dụng hiệu quả của việc công bố thông tin nhằm làm lành mạnh kỷ luật thị trường như là một sự bổ sung cho các nỗ lực giám sát. Đến ngày 26/6/2004, bản Hiệp ước quốc tế về vốn Basel mới (Basel II) đã chính thức được ban hành.

Tuy nhiên, cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 lại một lần nữa khiến Ủy ban Basel nhận ra những “lỗ hổng” của Basel II dù từng được coi là một cơ chế quan trọng để đẩy mạnh cải cách và củng cố toàn bộ công tác điều hành trong lĩnh vực tài chính. Một số thiếu sót cơ bản của Basel II là thiếu yêu cầu về phí vốn thanh khoản, quá tin cậy vào cơ quan xếp hạng tín dụng và bản chất có tính chu kỳ của nó. 

Năm 2010, Ủy ban Basel đã đạt được thỏa thuận nhằm khép các ngân hàng vào những tiêu chuẩn ngặt nghèo hơn bằng hiệp ước Basel III. Với những kinh nghiệm rút ra từ cuộc khủng hoảng tài chính vừa qua, Basel III được xem là nền tảng để thiết lập trật tự thế giới tài chính mới. Những điểm chỉnh sửa cơ bản trong Basel III nhằm tăng cường yêu cầu về vốn của ngân hàng và giới thiệu các yêu cầu mới quy định về tính thanh khoản và đòn bẩy bao gồm: (1) Các tiêu chuẩn trong Basel III được đưa ra để nâng cao chất lượng vốn của các ngân hàng một cách đáng kể; (2) Hiệp ước vốn Basel III yêu cầu các ngân hàng bổ sung thêm vốn; (3) Basel III đã giới thiệu phương pháp giám sát an toàn vĩ mô hệ thống để các ngân hàng áp dụng; (4) Đề ra tiêu chuẩn về thanh khoản đối với ngân hàng.

Tóm tắt quá trình hình thành và phát triển của Hiệp ước Basel:

Hình 1.2. Quá trình hình thành và phát triển của Hiệp ước vốn Basel

3. Nội dung cơ bản của Hiệp ước vốn Basel II và Basel III – Cơ sở của việc hình thành quy trình đánh giá an toàn vốn nội bộ ICAAP cho ngân hàng thương mại

1. Nội dung cơ bản của Hiệp ước vốn Basel II

Ngày 26/6/2004 bản Hiệp ước quốc tế về vốn Basel mới (Basel II) chính thức được ban hành với mục tiêu nâng cao chất lượng và sự ổn định của ngân hàng quốc tế, tạo lập và duy trì sân chơi bình đẳng cho các ngân hàng hoạt động trên bình diện quốc tế, đẩy mạnh việc chấp nhận các thông lệ nghiêm ngặt hơn trong lĩnh vực quản lý rủi ro

Với mục tiêu đó, nội dung của Basel II gồm 3 trụ cột chính như sau:

• Trụ cột I: Những yêu cầu về vốn tối thiểu
• Trụ cột II: Quy trình kiểm tra giám sát của cơ quan giám sát
• Trụ cột III: Nguyên tắc thị trường

Trụ cột I: Các yêu cầu về vốn tối thiểu

Tỷ lệ vốn bắt buộc tối thiểu (hay tỷ lệ an toàn vốn – CAR) vẫn là 8% của tổng tài sản có rủi ro như Basel I. Tuy nhiên rủi ro được tính toán theo ba yếu tố chính mà ngân hàng phải đối mặt là: Rủi ro tín dụng, rủi ro tác nghiệp (hay rủi ro hoạt động) và rủi ro thị trường. So với Basel I, cách tính chi phí vốn đối với rủi ro tín dụng có sự sửa đổi lớn, rủi ro thị trường đã có sự thay đổi đáng kể nhưng hoàn toàn là phiên bản mới đối với rủi ro tác nghiệp. Trọng số rủi ro của Basel II bao gồm nhiều mức (từ 0%-150% hoặc hơn) và rất nhạy cảm với xếp hạng.

Trụ cột II: Quy trình kiểm tra giám sát

Đối với việc hoạch định chính sách ngân hàng, Basel II cung cấp cho các nhà hoạch định chính sách những công cụ tốt hơn so với Basel I. Trụ cột này cung cấp một khung giải pháp cho các rủi ro mà ngân hàng phải đối mặt như: rủi ro hệ thống, rủi ro chiến lược, rủi ro danh tiếng, rủi ro thanh khoản và rủi ro pháp lýmà Hiệp ước tổng hợp lại là Rủi ro còn lại. Quy trình đánh giá an toàn vốn nội bộ ICAAP là một trong bốn nguyên tắc chính của công tác kiểm tra giám sát theo nội dung của Trụ cột II.

Bốn nguyên tắc chính của công tác rà soát giám sát được nhấn mạnh:

• Ngân hàng cần có quy trình đánh giá mức độ an toàn tổng vốn trong mối liên hệ với các đặc điểm rủi ro của ngân hàng và có một chiến lược để duy trì vốn.
• Các cơ quan giám sát cần kiểm tra, đánh giá các chiến lược và công tác đánh giá mức an toàn vốn nội bộ của ngân hàng, cũng như khả năng của các ngân hàng trong việc giám sát và đảm bảo sự tuân thủ quy định về các tỷ lệ vốn. Các cơ quan giám sát cần phải có những động thái xử lý phù hợp nếu họ không hài lòng với kết quả của quy trình đánh giá.
• Các cơ quan giám sát nên yêu cầu các ngân hàng duy trì các chỉ số an toàn vốn ở mức cao hơn các tỷ lệ vốn quy định tối thiểu và phải có khả năng yêu cầu các ngân hàng duy trì mức vốn cao hơn mức tối thiểu.
• Các cơ quan giám sát cần phải có biện pháp can thiệp ngay ở giai đoạn đầu tiên để ngăn không cho mức vốn bị rớt xuống thấp hơn mức tối thiểu để giải quyết những thuộc tính rủi ro của một ngân hàng nhất định và cần có hành động giải quyết tức thì nếu vốn không duy trì hoặc không khôi phục được.

Ủy ban Basel cũng nhấn mạnh rằng các ngân hàng và các cơ quan giám sát cần có sự quan tâm thích đáng và tích cực đến Trụ cột II (các báo cáo giám sát) của Hiệp ước Basel II. Những yêu cầu về vốn tối thiểu trong Trụ cột I kèm theo sự thực hiện đầy đủ Trụ cột II, bao gồm cả những nỗ lực của các ngân hàng để tự đánh giá mức đủ vốn của mình và của các cơ quan giám sát để xem xét lại những đánh giá này.

Trụ cột III: Nguyên tắc thị trường

Các ngân hàng cần phải công khai thông tin một cách thích đáng theo nguyên tắc thị trường. Basel II đưa ra một danh sách các yêu cầu buộc các ngân hàng phải công khai thông tin, từ những thông tin về cơ cấu vốn, mức độ đầy đủ vốn đến những thông tin liên quan đến mức độ nhạy cảm của ngân hàng với rủi ro tín dụng, rủi ro thị trường, rủi ro vận hành và quy trình đánh giá của ngân hàng đối với từng loại rủi ro này. Có thể nói, theo quá trình phát triển của Basel và các thông lệ quốc tế tốt mà Hiệp ước đưa ra, các ngân hàng thương mại ngày càng được yêu cầu hoạt động một cách minh bạch hơn, đảm bảo vốn đệm cho nhiều loại rủi ro hơn với hi vọng sẽ giảm thiểu được nhiều rủi ro hơn.

1. Nội dung cơ bản của Hiệp ước vốn Basel III

Hai năm sau khủng hoảng tài chính toàn cầu bùng nổ, Ủy ban Basel về kiểm soát ngân hàng đã đạt thỏa thuận nhằm khép các ngân hàng vào những tiêu chuẩn ngặt nghèo hơn. Sau những quyết định năm 1988 và 2007 (gọi là Basel I và Basel II), văn bản mới- có tên Thỏa thuận Basel III – là sự đúc rút những bài học từ cuộc khủng hoảng vừa qua, đồng thời là nền tảng để thiết lập trật tự tài chính thế giới mới. Basel III được ban hành dựa trên cơ sở kế thừa Basel II và bổ sung cập nhật một số nội dung như sau:

• Những điểm mới của Basel III

 Thứ nhất,  nâng cao chất lượng vốn. Trước hết, Basel 3 sẽ giúp nâng cao chất lượng vốn của các ngân hàng một cách đáng kể. Theo Ủy ban Basel, nội dung của định nghĩa về vốn rất quan trọng và cần phải được định nghĩa đầy đủ trước khi xác định mức vốn phù hợp. Chất lượng vốn tốt hơn đồng nghĩa với việc khả năng bù đắp các khoản lỗ tốt hơn, điều này giúp cho ngân hàng “khỏe” hơn, do đó có khả năng chống đỡ tốt hơn trong thời kì khó khăn. Theo quy định này, vốn cổ phần thông thường được quy định chặt chẽ hơn. Theo quy định hiện tại, những tài sản có chất lượng kém sẽ phải khấu trừ vào vốn (vốn cấp 1 + vốn cấp 2). Theo Basel 3, việc khấu trừ sẽ nghiêm ngặt hơn,khấu trừ thẳng vào vốn cổ phần thông thường. Hơn nữa, định nghĩa vốn cấp 1 cũng quy định chặt chẽ hơn bao gồm vốn thường và các công cụ tài chính có chất lượng theo những tiêu chuẩn chặt chẽ.

Thứ hai, yêu cầu các ngân hàng bổ sung thêm vốn. Rút kinh nghiệm từ bài học của cuộc khủng hoảng tài chính, Ủy ban Basel cho rằng khu vực ngân  hàng cần nhiều vốn hơn nữa. Do đó, những tiêu chuẩn về hạn mức tối thiểu về vốn của các ngân hàng sẽ tăng mạnh trong những năm tới. Theo quy định này, các ngân hàng phải duy trì mức vốn phù hợp trên mức vốn tối thiểu tùy vào mức độ rủi ro, mô hình kinh doanh, điều kiện kinh tế. Khả năng đưa ra các quy định chặt chẽ về vốn của cơ quan giám sát quốc gia sẽ là yếu tố quan trọng trong các nguyên tắc của Basel 3. 
Theo Basel 3, tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu vẫn là 8%, nhưng tỷ lệ của loại vốn có chất lượng cao được nâng lên, cụ thể: tỷ lệ Vốn cấp 1 tăng từ 4% trong Basel II lên 6% trong Basel 3, đồng thời tỷ lệ Vốn của cổ đông thường (common equity) cũng được tăng từ 2% lên 4,5%. Bên cạnh đó, những tài sản “Có” với chất lượng vốn có vấn đề cũng sẽ được loại trừ dần khỏi vốn cấp 1 và vốn cấp 2, như các khoản đầu tư vượt quá giới hạn 15% vào các tổ chức tài chính. Đặc biệt, Basel 3 yêu cầu áp dụng bổ sung tỷ lệ đòn bẩy tối thiểu thử nghiệm ở mức 3%. Đây là tỷ lệ của vốn cấp 1 so với tổng tài sản có cộng với các khoản mục ngoại bảng. Việc áp dụng thử nghiệm tỷ lệ này cho phép Ủy ban Basel theo dõi biến động tỷ lệ đòn bẩy thực của các ngân hàng theo chu kỳ kinh tế và mối quan hệ giữa các yêu cầu về vốn với tỷ lệ đòn bẩy.

Thứ ba,  giới thiệu phương pháp giám sát an toàn vĩ mô hệ thống để các ngân hàng áp dụng. Theo Ủy ban Basel, có hai việc cần làm để hạn chế rủi ro hệ thống hiệu quả. Thứ nhất là giảm mức độ khuyếch đại của khủng hoảng theo chu kỳ kinh tế. Đó là xu hướng hệ thống tài chính có thể làm khuyếch đại giai đoạn thăng trầm của nền kinh tế thực. Việc thứ hai là mối quan hệ phụ thuộc và những rủi ro chung của các tổ chức tài chính, đặc biệt đối với những ngân hàng có vai trò quan trọng trong hệ thống. Như vậy, Basel 3 là một bước ngoặt trong việc xây dựng các quy định tài chính. Lần đầu tiên trong các quy định tài chính đề cập tới các thước đo giám sát an toàn vĩ mô được sử dụng để bổ sung cho phương pháp giám sát an toàn vi mô của từng tổ chức tín dụng. Ủy ban Basel đang nghiên cứu các thước đo đối với những tổ chức có tầm quan trọng đối với hệ thống. 

Thứ tư, quy định về tiêu chuẩn thanh khoản đối với các ngân hàng. Basel 3 đưa ra tiêu chuẩn về thanh khoản. Đây là điều đặc biệt quan trọng chưa có tiêu chuẩn quốc tế nào quy định về vấn đề này. Tỷ lệ thanh khoản sẽ được ban hành vào 1/1/2015, giúp ngân hàng có khả năng chống đỡ ngắn hạn tốt hơn với những căng thẳng thanh khoản. Quy định này yêu cầu ngân hàng nắm giữ các tài sản có tính thanh khoản cao và có chất lượng cao để đáp ứng nhu cầu chi trả trong những trường hợp khó khăn. Thực tế, việc quản lý rủi ro thanh khoản rất khác nhau tại từng quốc gia. Ủy ban Basel sẽ sử dụng nhiều quy trình báo cáo để theo dõi các tỷ lệ trong quá trình chuyển đổi để đảm bảo các tiêu chuẩn được tính toán như dự kiến.

Nguyễn Đình Long

Tôi là Nguyễn Đình Long, hiện tại tôi là Quản lý nội dung của Luận Văn 3C– Chuyên cung cấp dịch vụ làm luận văn uy tín. Chúng tôi đặt lợi ích của khách hàng là ưu tiên hàng đầu.  Website: https://luanvan3c.com/ – Hotline: 0966.736.325.