Hệ thống báo cáo tài chính của Ngân hàng thương mại

Hệ thống báo cáo tài chính của Ngân hàng thương mại giành cho đang sinh viên, học viên cao học theo học ngành tài chính ngân hàng đang hoàn thiện khóa luận, luận văn thạc sĩ. Bài viết này  cho các bạn cái nhìn tổng quan về:Hệ thống báo cáo tài chính của Ngân hàng thương mại. Nếu các bạn cần thêm bài mẫu khóa luận, luận văn thạc sĩ hay tài liệu tham khảo.

==> Dịch Vụ Viết luận văn thạc sĩ tài chính ngân hàng – Bảng giá 2023

1. Khái niệm báo cáo tài chính của Ngân hàng thương mại

Trước hết NHTM là một doanh nghiệp, vì vậy báo cáo tài chính (BCTC) của NHTM cũng là BCTC của một doanh nghiệp, và là bản báo cáo tổng hợp về tình hình hoạt động của doanh nghiệp. Theo “Giáo trình Phân tích báo cáo tài chính” của PGS.TS. Nguyễn Năng Phúc thì “BCTC là hệ thống báo cáo được lập theo chuẩn mực và chế độ kế toán hiện hành phản ánh các thông tin kinh tế, tài chính chủ yếu của đơn vị. Theo đó, BCTC chứa đựng những thông tin tổng hợp nhất về tình hình tài sản, nguồn vốn chủ sở hữu và công nợ cũng như tình hình tài chính, kết quả kinh doanh trong kỳ của doanh nghiệp.” 
Theo khái niệm về NHTM đã được nêu ở mục 1.1.1.1., NHTM là một loại hình tổ chức tín dụng. Do đó, BCTC của NHTM cũng tuân thủ theo quy định về BCTC của tổ chức tín dụng. Theo Khoản 3 Điều 2 Chương I về Chế độ báo cáo tài chính đối với các tổ chức tín dụng (TCTD), “Báo cáo tài chính của TCTD: Là báo cáo tài chính được lập bởi pháp nhân TCTD trên cơ sở tổng hợp số liệu trong toàn hệ thống TCTD (bao gồm: Trụ sở chính, Sở giao dịch, các chi nhánh và các đơn vị trực thuộc hạch toán phụ thuộc) để phản ánh thông tin kinh tế, tài chính của pháp nhân TCTD.” Những dịch vụ cụ thể mà mỗi ngân hàng lựa chọn cung cấp cũng như hoạt động tổng thể của một tổ chức ngân hàng được phản ánh trong các báo cáo tài chính. 

2. Hệ thống báo cáo tài chính của Ngân hàng thương mại

Để thuận lợi cho việc nghiên cứu và sử dụng BCTC doanh nghiệp, cần thiết phải tiến hành phân loại và hệ thống BCTC. Phân loại BCTC là việc sắp xếp BCTC theo những tiêu thức nhất định. Do có nhiều BCTC khác nhau, được lập vào những thời gian khác nhau, số lượng và nội dung thông tin phản ánh không giống nhau nên BCTC thường được phân theo nội dung phản ánh, theo thời gian lập, theo tính bắt buộc của BCTC. Hệ thống BCTC của các NHTM cũng tương tự như hệ thống BCTC của các doanh nghiệp và có thêm một số BCTC đặc thù khác như Báo cáo về nguồn vốn và sử dụng vốn, Báo cáo về vốn chủ sở hữu,… Các báo cáo này thường được các nhà quản lý ngân hàng và các tổ chức phân tích tín dụng xem xét khi đánh giá những thay đổi trong hoạt động của một ngân hàng. Trong khuôn khổ của luận văn, phân loại BCTC theo nội dung phản ánh được tập trung trình bày. Theo chế độ báo cáo tài chính hiện hành đối với TCTD do Thống đốc NHNN và Bộ tài chính quy định, BCTC bao gồm:
a. Bảng cân đối kế toán
Để phản ánh tổng quát tình hình tài sản và nguồn vốn của ngân hàng, kế toán sử dụng “Bảng cân đối kế toán” (Bảng CĐKT). Bảng này được lập trên cơ sở tính cân bằng về mặt lượng giữa giá trị tài sản và nguồn hình thành tài sản của doanh nghiệp và được lập vào một thời điểm nhất định (cuối tháng, cuối quý, cuối năm). Bảng CĐKT cần tập hợp các tài sản và nợ theo tính chất luôn đảm bảo tính cân đối kế toán TỔNG TÀI SẢN = TỔNG NGUỒN VỐN, và các khoản mục thuộc tài sản (hoặc nguồn vốn) đều được sắp xếp theo thứ tự phản ánh tính thanh khoản giảm dần.
Theo Chuẩn mực Kế toán Việt Nam và Hệ thống Kế toán các TCTD Việt Nam, Bảng CĐKT của NHTM được trình bày theo mẫu biểu số B02/TCTD bao gồm những khoản mục chủ yếu như sau:

Bảng Cân đối kế toán cung cấp thông tin về toàn bộ giá trị tài sản hiện có của NHTM theo cơ cấu của tài sản, nguồn vốn và cơ cấu nguồn hình thành tài sản đó của doanh nghiệp tại thời điểm lập báo cáo. Căn cứ vào bảng Cân đối kế toán có thể nhận xét, đánh giá khái quát tình hình tài chính của NHTM như cơ cấu tài sản, năng lực hoạt động của tài sản, cơ cấu nguồn vốn, khả năng tự chủ tài chính, khả năng thanh toán các khoản nợ…
Ngoài ra, do các dịch vụ đa dạng của ngân hàng, ngày càng có thêm nhiều các giao dịch tạo phí và các giao dịch này không được ghi chép trên Bảng CĐKT của ngân hàng:
– Hợp đồng bảo lãnh tín dụng: trong đó ngân hàng cam kết đảm bảo việc hoàn trả khoản vay của khách hàng cho một bên thứ ba.
– Hợp đồng cam kết cho vay: trong đó ngân hàng cam kết cho vay tối đa tới một số vốn nhất định trước khi hợp đồng hết hiệu lực.
– Hợp đồng về tỷ giá hối đoái: trong đó ngân hàng đồng ý giao hay nhận một loại ngoại tệ nhất định.
Cần lưu  ý tới những giao dịch ngoài Bảng CĐKT vì chúng thường đẩy ngân hàng vào tình trạng rủi ro hơn dù rằng có thể không xuất hiện trong báo cáo thông thường về trạng thái của ngân hàng.
b. Báo cáo kết quả kinh doanh
Sau một giai đoạn nhất định, ngân hàng cần biết được một cách tổng quát toàn bộ chi phí bỏ ra và kết quả thu được theo từng lĩnh vực hoạt động. Toàn bộ những thông tin này được phản ánh trên Báo cáo kết quả kinh doanh (BCKQKD). Thông qua báo cáo này, người sử dụng thông tin có thể đánh giá được hiệu quả kinh doanh của ngân hàng. Đồng thời biết được quy mô chí phí, thu nhập và kết quả từ các mảng hoạt động kinh doanh cũng như số lợi nhuận thuần trước và sau thuế thu nhập doanh nghiệp.
BCKQKD là một BCTC phản ánh tóm lược các khoản thu nhập, chi phí và kết quả kinh doanh của ngân hàng cho một năm kế toán nhất đinh. BCKQKD theo Chuẩn mực Kế toán Việt Nam và Hệ thống Kế toán các TCTD Việt Nam được trình bày theo mẫu biểu số B03/TCTD bao gồm những khoản mục chủ yếu như sau:
– Thu  nhập lãi thuần
– Lãi/(lỗ) thuần từ hoạt động dịch vụ
– Lãi/(lỗ) thuần từ hoạt động kinh doanh ngoại hối
– Lãi/(lỗ) thuần từ mua bán chứng khoán kinh doanh
– Lãi/(lỗ) thuần từ mua bán chứng khoán đầu tư
– Lãi/(lỗ) thuần từ hoạt động khác
– Thu nhập từ góp vốn, mua cổ phần
– Chi phí hoạt động
– Lợi nhuận thuần từ hoạt động kinh doanh trước chi phí dự phòng rủi ro tín dụng
– Tổng lợi nhuận trước thuế
– Chi phí thuế thu nhập doanh nghiệp
– Lợi nhuận sau thuế
– Lãi cơ bản trên cổ phiếu
Trên cơ sở thu thập các thông tin trên BCKQKD, nhà phân tích sẽ đánh giá được kết quả kinh doanh theo các mảng hoạt động của NHTM, mảng kinh doanh nào mang lại lợi nhuận cao nhất, chi phí hoạt động có hợp lý hay không… Tuy nhiên, BCKQKD chỉ cung cấp thông tin về lợi nhuận trong kỳ chứ chưa phản ánh được hiệu quả kinh doanh của NHTM. Vì hiệu quả hoạt động kinh doanh của một NHTM xem xét lợi nhuận đạt được trong mối liên hệ với các thông tin trên các BCTC khác như thông tin về quy mô tài sản, mức độ rủi ro của NHTM…
c. Báo cáo lưu chuyển tiền tệ
Báo cáo lưu chuyển tiền tệ (BCLCTT) là BCTC tổng hợp, phản ánh việc hình thành và sử dụng lượng tiền phát sinh trong kỳ báo cáo của NHTM. BCLCTT của NHTM được trình bày dựa trên chuẩn mực VAS 24 Báo cáo lưu chuyển tiền tệ. Theo đó, BCLCTT cung cấp thông tin giúp người sử dụng đánh giá các thay đổi trong tài sản thuần, cơ cấu tài chính, khả năng chuyển đổi của tài sản thành tiền, khả năng thanh toán và khả năng của NH trong việc tạo ra các luồng tiền trong quá trình hoạt động. BCLCTT làm tăng khả năng đánh giá khách quan tình hình hoạt động kinh doanh của NHTM và khả năng so sánh giữa các NHTM vì nó loại trừ được các ảnh hưởng của việc sử dụng các phương pháp kế toán khác nhau cho cùng giao dịch. 
BCLCTT theo Chuẩn mực Kế toán Việt Nam và Hệ thống Kế toán các TCTD Việt Nam được trình bày theo mẫu biểu số B04/TCTD bao gồm những khoản mục chủ yếu như sau:
– Lưu chuyển tiền từ hoạt động kinh doanh: là dòng tiền ra và vào trực tiếp liên quan đến thu nhập từ hoạt động kinh doanh. Đây là chỉ số căn bản về mức độ tạo ra tiền mặt từ hoạt động thông thường của ngân hàng, trả cổ tức và đầu tư mà không cần huy động đến các nguồn tài chính đặc biệt khác từ bên ngoài.
– Lưu chuyển tiền từ hoạt động đầu tư: là dòng tiền ra và vào liên quan đến việc mua sắm, xây dựng, thanh lý và nhượng bán các tài sản dài hạn và các khoản đầu tư khác không tính trong các khoản tương đương tiền. Đây là chỉ số về chi phí cho các nguồn lực nhằm tạo ra thu nhập và các dòng tiền trong tương lai.
– Lưu chuyển tiền từ hoạt động tài chính: bao gồm dòng tiền ra và vào liên quan đến các hoạt động tạo ra các thay đổi về quy mô và kết cấu của vốn chủ sở hữu và vốn vay của ngân hàng. Đây là chỉ số chủ yếu trong dự đoán yêu cầu về tiền trong tương lai của những người cung cấp vốn cho ngân hàng.
BCLCTT có thể lập theo phương pháp gián tiếp hoặc trực tiếp:
– Theo phương pháp trực tiếp, BCLCTT được lập bằng cách xác định và phân tích trực tiếp các khoản thực thu, thực chi bằng tiền theo từng nội dung thu, chi trên các sổ kế toán tổng hợp và chi tiết của doanh nghiệp. 
– Theo phương pháp gián tiếp: BCLCTT được lập bằng cách xác định luồng tiền từ hoạt động kinh doanh trên cơ sở lấy tổng lợi nhuận sau thuế và điều chỉnh ảnh hưởng của giao dịch phi tiền tệ, dự thu, dự chi, thu nhập chi phí liên quan đến hoạt động đầu tư và tài chính…
d. Thuyết minh báo cáo tài chính
Thuyết minh BCTC là báo cáo nhằm thuyết minh và giải trình bằng lời, bằng số liệu một số chỉ tiêu kinh tế – tài chính chưa được thể hiện trên các BCTC ở trên. Bản thuyết minh này cung cấp thông tin bổ sung cần thiết cho việc đánh giá KQKD của ngân hàng trong năm báo cáo được chính xác. Thuyết minh BCTC theo Chuẩn mực Kế toán Việt Nam và Hệ thống Kế toán các TCTD Việt Nam được trình bày theo mẫu biểu số B05/TCTD bao gồm những khoản mục chủ yếu như sau:
– Đặc điểm hoạt động của TCTD
– Kỳ kế toán, đơn vị sử dụng trong kế toán
– Chuẩn mực và chế độ kế toán áp dụng
– Chính sách kế toán áp dụng tại TCTD
– Thông tin bổ sung cho các khoản mục trình bày trong Bảng cân đối kế toán
– Thông tin bổ sung cho các khoản mục trình bày trong Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh. 
– Thông tin bổ sung một số khoản mục trình bày trên Báo cáo lưu chuyển tiền tệ.
–  Các thông tin khác: những khoản nợ tiềm tàng, những khoản cam kết, những thông tin tài chính và phi tài chính khác.
– Quản lý rủi ro tài chính: rủi ro lãi suất, rủi ro tiền tệ, rủi ro thanh khoản, rủi ro giá cả thị trường khác (Nếu TCTD có quy mô hoạt động lớn).
Ngoài các thông tin yêu cầu trong mục này, các TCTD có thể trình bày bổ sung các thông tin khác phù hợp với tình hình thực tế hoạt động tại đơn vị. Với ý nghĩa cung cấp thông tin chi tiết hơn cho các BCTC khác, trình bày thông tin về chính sách tài chính, thông tin về rủi ro… bản thuyết minh BCTC là cơ sở để nhà phân tích đưa ra các lập luận cụ thể và xác thực hơn, thực hiện phân tích về rủi ro trong hoạt động kinh doanh NHTM.

Nguyễn Đình Long

Tôi là Nguyễn Đình Long, hiện tại tôi là Quản lý nội dung của Luận Văn 3C– Chuyên cung cấp dịch vụ làm luận văn uy tín. Chúng tôi đặt lợi ích của khách hàng là ưu tiên hàng đầu.  Website: https://luanvan3c.com/ – Hotline: 0966.736.325.