Cơ sở lý thuyết về trách nhiệm xã hội

Cơ sở lý thuyết về trách nhiệm xã hội giành cho đang sinh viên, học viên cao học theo học ngành quản trị kinh doanh đang hoàn thiện khóa luận, luận văn thạc sĩ. Bài viết này  cho các bạn cái nhìn tổng quan về: Cơ sở lý thuyết về trách nhiệm xã hội. Nếu các bạn cần thêm bài mẫu khóa luận, luận văn thạc sĩ hay tài liệu tham khảo thì liên hệ với dịch vụ viết thuê  luận văn thạc sĩ  quản trị trị kinh doanh của Trung tâm Luận Văn 3C qua Zalo : 0966.736.325 để được tư vấn chi tiết nhất.

1 Khái niệm về trách nhiệm xã hội

Trách nhiệm xã hội (Corporate Social Responsibility – CSR) ngày càng nhận được sự quan tâm nhiều hơn trong các hoạt động kinh doanh và các phương tiện truyền thông (Salmones và cộng sự, 2005). Thuật ngữ trách nhiệm xã hội chính thức xuất hiện cách đây 60 năm, khi Salmones và cộng sự (2005) công bố về trách nhiệm xã hội của doanh nhân nhằm mục đích tuyên truyền và kêu gọi những người quản lý không làm tổn hại đến các quyền và lợi ích của người khác, kêu gọi lòng từ thiện nhằm bồi hoàn những thiệt hại do các doanh nghiệp làm tổn hại cho xã hội. Mặc dù có các tài liệu đa dạng về chủ đề này, nhưng chưa có một sự đồng thuận chung về những hoạt động được bao gồm trong trách nhiệm xã hội. Bowen (1953) cho rằng doanh nghiệp nên theo đuổi các chính sách, quyết định, hành động theo tính khách quan và có giá trị cho xã hội. Trong thực tế, Brown (1997) lập luận rằng trách nhiệm xã hội doanh nghiệp là một khái niệm còn chưa rõ và không đầy đủ định nghĩa.

Carroll (1999) cho rằng trách nhiệm xã hội đề cập đến chính sách, quyết định của doanh nghiệp phản ánh giá trị và mục tiêu trong xã hội. Các định nghĩa này bao gồm các quyết định và chính sách, tương tự như hoạt động kinh doanh và chiến lược. Định nghĩa của Carroll (1999) bao gồm cả các nhà đầu tư, cổ đông, người lao động, cũng là những bên liên quan đến trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp, mặc dù định nghĩa ban đầu của trách nhiệm xã hội không bao gồm các bên liên quan này mà chỉ bao gồm các bên liên quan bên ngoài như xã hội, cộng đồng.

Trách nhiệm xã hội là phải tránh gây hại và thực hiện tốt nghĩa vụ kinh doanh (Mohr và các cộng sự, 2001). Các tác giả trên cũng đã xác định trách nhiệm xã hội như cam kết của công ty để giảm thiểu hoặc loại bỏ bất kỳ tác động có hại và tối đa hóa tác động có lợi đối với xã hội. Porter và Kramer (2002) mô tả trách nhiệm xã hội là một hình thức hoạt động từ thiện của công ty, có thể được kết hợp với lợi ích kinh tế để cung cấp một lợi thế cạnh tranh.

Khái quát hơn Ogrizek (2002) nói rằng phạm vi trách nhiệm xã hội doanh nghiệp là rộng lớn hơn nhiều so với các hoạt động từ thiện, nó bao gồm cả sự tham gia đóng góp cho cộng đồng, hệ thống quản lý môi trường và chính sách nguồn nhân lực. Deetz (2003) cho biết hành động trách nhiệm xã hội như là đáp ứng với nhu cầu của cộng đồng. Kotler và Lee (2005) cung cấp một định nghĩa cụ thể hơn về trách nhiệm xã hội là điều hành một doanh nghiệp đáp ứng một cách vượt quá mong đợi của pháp luật, thương mại, công chúng về đạo đức và xã hội của doanh nghiệp.

Trong thực tế, trách nhiệm xã hội vẫn còn đầy thách thức và các nhà nghiên cứu tiếp tục để bắt đầu định nghĩa và đo lường chúng (Okae, 2009). Hiệp ước Toàn cầu của Liên Hợp Quốc đóng vai trò quan trọng trong việc tạo áp lực cho các công ty để sẵn sàng nắm lấy trách nhiệm xã hội làm tiêu chuẩn công khai cho hoạt động của họ (Pirsch và các cộng sự, 2007). Henri và Ane (2012) cho thấy trách nhiệm xã hội bao gồm các yếu tố như trách nhiệm cộng đồng, môi trường, nhân quyền, và cách ứng xử đối với nhân viên.

Tóm lại, các khái niệm về trách nhiệm xã hội của công ty đã nói lên rằng kinh doanh theo yêu cầu của cộng đồng để xem xét các nguyên tắc đạo đức hay luân lý nhằm giảm thiểu các vấn đề tiêu cực trong môi trường kinh doanh và tối đa hóa lợi ích công cộng. Với mục đích của nghiên cứu này là xem xét trách nhiệm xã hội và tác động của nó đến sự tin tưởng thương hiệu và ý định mua hàng, nghiên cứu xem xét trách nhiệm xã hội là sự cam kết và tham gia của doanh nghiệp trong việc tích hợp phát triển kinh tế với các vấn đề xã hội, môi trường. Cảm nhận trách nhiệm xã hội của khách hàng, gọi tắt là cảm nhận trách nhiệm xã hội là sự cảm nhận của khách hàng về hoạt động trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp.

2 Các thành phần của trách nhiệm xã hội

Murillo và Lozano (2006) chỉ ra rằng các thành phần của CSR là khác nhau phụ thuộc vào quy mô của các tổ chức và động lực cho các hoạt động xã hội thực tế. Theo Carroll (1979), trách nhiệm xã hội là một công cụ bao gồm những kỳ vọng kinh tế, pháp lý, đạo đức, và đóng góp xã hội từ các tổ chức tại một thời điểm nào đó. Carroll (1991) lập luận rằng những trách nhiệm này không chỉ phục vụ vì lợi ích của tổ chức mà còn phải tốt đối với xã hội. Nó tạo ra một thỏa thuận xã hội giữa các tổ chức và các bên liên quan mà buộc các tổ chức xem xét lợi ích xã hội trong khi đưa ra quyết định (Andreasen và Drumwright, 2001). Theo Carroll (1991) các trách nhiệm kinh tế, pháp lý, đạo đức và từ thiện là những yếu tố quan trọng của trách nhiệm xã hội doanh nghiệp, còn được gọi là Kim tự tháp CSR của Carroll (1991).

Trong mô hình Kim tự tháp CSR của Carroll (1991) theo trình tự từ dưới lên trên bao gồm: Trách nhiệm kinh tế là trách nhiệm liên quan đến các nhà đầu tư và khách hàng. Trách nhiệm kinh tế đề cập đến hoạt động sản xuất hàng hóa, dịch vụ cho xã hội nhằm mục đích tạo ra lợi nhuận của tổ chức, tối đa hóa lợi nhuận, cạnh tranh, hiệu quả và tăng trưởng. Đây là điều kiện tiên quyết cũng là mục đích cơ bản của doanh nghiệp bởi bất cứ doanh nghiệp nào cũng được thành lập trước hết từ động cơ tìm kiếm lợi nhuận, doanh nghiệp chính là các tế bào kinh tế căn bản của xã hội. Vì vậy, chức năng kinh doanh luôn phải được đặt lên hàng đầu. Các trách nhiệm còn lại đều phải dựa trên mục đích và ý thức trách nhiệm kinh tế của doanh nghiệp.

Trách nhiệm pháp lý là trách nhiệm đối với chính quyền, luật pháp đối với xã hội, đất nước và nước sở tại. Trách nhiệm pháp lý đề cập đến các quy tắc và quy định áp dụng trong suốt quá trình hoạt động của tổ chức, trong khuôn khổ của pháp luật, đây cũng chính là sự cam kết tuân thủ các quy tắc pháp lý của doanh nghiệp với xã hội. Các doanh nghiệp theo đuổi mục tiêu kinh tế trong khuôn khổ pháp luật một cách công bằng và đáp ứng được các chuẩn mực và giá trị cơ bản mà xã hội mong đợi. Trách nhiệm kinh tế và pháp lý là hai bộ phận cơ bản, không thể thiếu của trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp.

Trách nhiệm đạo đức là trách nhiệm đối với xã hội. Nó chỉ đạo tổ chức phải thực hiện theo các quy tắc và các giá trị của xã hội được chấp nhận rộng rãi nhưng chưa được đưa vào văn bản luật. Doanh nghiệp tuân thủ pháp luật chỉ được coi là sự đáp ứng những đòi hỏi, chuẩn mực tối thiểu mà xã hội đặt ra. Hơn thế, doanh nghiệp còn cần phải thực hiện cả các cam kết ngoài luật. Trách nhiệm đạo đức là tự nguyện, nhưng lại chính là trung tâm của trách nhiệm xã hội. Ví dụ: ngày nghỉ thứ 7, tiền làm thêm giờ, điều kiện lao động đối với người lao động, các chính sách về bảo hiểm, tiền lương của nhân viên và người lao động, các quy tắc trong quan hệ với cộng đồng, thông tin cho người tiêu dùng, uy tín với đối tác… đều là các vấn đề mở và mức độ cam kết như thế nào phụ thuộc hoàn toàn vào ý thức và việc thực hiện trách nhiệm đạo đức của doanh nghiệp.

Trách nhiệm từ thiện là trách nhiệm đối với cộng đồng, xã hội hay còn gọi là những đóng góp tự nguyện cho cộng đồng nhằm mang lại những giá trị tốt đẹp hơn cho cộng đồng, xã hội. Nó bao gồm những hành vi của doanh nghiệp vượt ra ngoài sự trông đợi của xã hội, như quyên góp ủng hộ người khó khăn, tài trợ học bổng, đóng góp cho các dự án cộng đồng, xây dựng các quỹ tài trợ, quỹ từ thiện… Điểm giống nhau giữa trách nhiệm từ thiện và đạo đức là doanh nghiệp hoàn toàn thực hiện một cách tự nguyện. Nếu doanh nghiệp thực hiện trách nhiệm xã hội đến mức độ này được coi là đáp ứng đủ các chuẩn mực mà xã hội trông đợi.

Tuy nhiên, lý thuyết này sẽ tồn tại điểm mạnh và điểm hạn chế khi áp dụng. Đối với điểm mạnh thì lý thuyết này thể hiện được tất cả những thành phần cốt lõi của trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp, nếu các doanh nghiệp áp dụng nó sẽ giúp cho các doanh nghiệp có hoạt động kinh doanh bền vững. Các thành phần của lý thuyết cũng chỉ rõ cho doanh nghiệp cần hoạt động theo hướng kinh doanh trên tổng thể tôn trọng các quy tắc đạo đức, pháp lý, xây dựng hình ảnh doanh nghiệp có trách nhiệm với xã hội và cộng đồng thông qua các hoạt động, chương trình từ thiện. Ngoài ra, những sự đóng góp về mặt trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp sẽ dễ dàng lan tỏa đến xã hội và cộng đồng, dễ dàng định vị thương hiệu.

Những hạn chế lớn nhất của lý thuyết này chính là việc có những trách nhiệm của các doanh nghiệp sẽ không thể hiện được tất cả các khía cạnh hay sự kỳ vọng của xã hội. Mặt khác, có những trách nhiệm sẽ mang tính nặng nề và ràng buộc doanh nghiệp khi hoạt động kinh doanh nếu thuận lợi sẽ dễ dàng, nhưng hoạt động kinh doanh khó khăn thì sẽ trở nên khó thực hiện hơn. Hiện nay, tất cả các doanh nghiệp đều hoạt động dựa trên nguồn lực của xã hội, sử dùng các tài nguyên của xã hội như con người, nguyên liệu, tài nguyên để tạo nên sản phẩm. Việc sử dụng các nguồn tài nguyên xã hội trong quá trình sản xuất, kinh doanh đã tác động rất lớn đến sự phát triển tự nhiên của môi trường, hơn nữa có thể tác động tiêu cực, gây ảnh hưởng đến môi trường, khí hậu và biến đổi sự phát triển vốn có của tự nhiên. Do đó trước sự tác động ngày càng lớn của con người đến môi trường, thì thành phần trách nhiệm đối với môi trường là một thành phần không thể thiếu và trở nên quan trọng trong việc đánh giá trách nhiệm xã hội của một doanh nghiệp. Vấn đề về trách nhiệm môi trường cũng trở thành một vấn đề được toàn xã hội quan tâm, doanh nghiệp sử dụng nguồn tài nguyên đất, nước, nguyên liệu để sản xuất, kinh doanh, đồng thời cũng đang thải ra một lượng rác công nghiệp, nước thải công nghiệp, khói và bụi công nghiệp. Tất cả những tác động này có ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường, sức khỏe con người. Bởi vậy việc thực hiện trách nhiệm đối với môi trường là nghĩa vụ cần thiết của mỗi doanh nghiệp, nhất là đối với các doanh nghiệp sản xuất trong các lĩnh vực liên quan đến hóa chất.

Kim tự tháp CSR của Carroll (1991) là một trong những cách xác định các thành phần của CSR được trích dẫn nhiều nhất trong các lý thuyết (Dusuki, 2005; Doan, 2012). Như một mô hình khái niệm, bốn yếu tố mô hình này cung cấp hỗ trợ rộng rãi cho các tổ chức kinh doanh trong việc tìm hiểu triết lý trách nhiệm xã hội và cung cấp một lộ trình hữu ích cho người mới bắt đầu tham gia vào các hoạt động CSR (Belal, 2008). Trách nhiệm kinh tế và pháp lý là rất quan trọng như lợi ích của một tổ chức, trách nhiệm đạo đức được mong đợi bởi xã hội và trách nhiệm từ thiện được xã hội mong muốn (Windsor, 2001); Lack (2001) đã tiến hành một nghiên cứu Úc về mô hình CSR, thành phần trách nhiệm kinh tế được các tổ chức quan tâm nhất, sau đó là trách nhiệm pháp lý, từ thiện và đạo đức. Một cuộc khảo sát được tiến hành bởi Rahim, Jalaludin và Tajuddin (2011) tại Malaysia, trách nhiệm kinh tế vẫn là ưu tiên hàng đầu tiếp theo là trách nhiệm từ thiện, pháp lý và đạo đức. Saleh (2009) lập luận rằng xã hội chấp nhận mục tiêu của công ty để tối đa hóa doanh thu trong phạm vi mà họ giữ được sự phát triển xã hội và ổn định môi trường. Mô hình của Carroll (1979, 1991, 1999) được sử dụng rộng rãi trong các nghiên cứu. Mặt khác, vấn đề môi trường là một vấn đề được quan tâm mạnh mẽ trong những năm gần đây (Ogrizek, 2002) và tiêu chí trách nhiệm xã hội trong các thị trường khu vực cũng như tại Việt Nam. Do đó, nghiên cứu tiếp tục sử dụng mô hình của Carroll (1979, 1991, 1999) và đề xuất bổ sung thành phần thứ 5 là trách nhiệm môi trường. Như vậy mô hình các thành phần của CSR trong nghiên cứu, thể hiện ở hình 2.2, bao gồm: (1) trách nhiệm kinh tế, (2) trách nhiệm pháp lý, (3) trách nhiệm đạo đức, (4) trách nhiệm từ thiện / đóng góp cộng đồng, (5) trách nhiệm môi trường. Cảm nhận trách nhiệm xã hội của khách hàng cũng được xem xét ở 5 khía cạnh này.

Hình 2.2: Mô hình các thành phần TNXH

Nguồn: Carroll (1991)

Nguyễn Đình Long

Tôi là Nguyễn Đình Long, hiện tại tôi là Quản lý nội dung của Luận Văn 3C– Chuyên cung cấp dịch vụ làm luận văn uy tín. Chúng tôi đặt lợi ích của khách hàng là ưu tiên hàng đầu.  Website: https://luanvan3c.com/ – Hotline: 0966.736.325.